Graftrommels – Inhoudsvolle grafmonumenten

In vroeger tijden plaatsten nabestaanden of goede vrienden geregeld zogeheten graftrommels bij de graven van hun dierbaren. In deze metalen trommels, afgedicht met doorzichtige glasplaten, legde men kransen met porseleinen kunstbloemen en metalen bladeren. Om dit funerair erfgoed te behouden voor de toekomst worden op sommige plekken tegenwoordig graftrommels gerestaureerd.

Graftrommels, ook wel kransdozen of kranstrommels genoemd, worden sinds enkele jaren wel weer eens geplaatst, maar heel vaak komt men ze niet meer tegen op Nederlandse begraafplaatsen. In de trommels die tegenwoordig nog geplaatst worden zijn geregeld ook persoonlijke eigendommen, brieven, knuffels of foto’s te vinden. Het gaat dan eigenlijk om een soort kleine persoonlijke vitrines die de verbondenheid met de overledene tot uitdrukking moeten brengen.

Opkomst

Vroeger plaatste men hoofdzakelijk bloemstukken of kransen in de trommels, die speciaal door een blikslager, koperslager of smid werden vervaardigd. Volgens Stichting Dodenakkers verschenen de eerste trommels eind negentiende eeuw (ca. 1880) op Nederlandse begraafplaatsen. Het was toen al wel eeuwenlang gebruik om bloemen of kransen op een graf te leggen. In de meestal ovale, maar soms ook ronde of hoekige graftrommels, plaatste men in plaats daarvan kunstbloemen of planten, meestal in een kransvorm en soms met een rouwlint erbij. De blaadjes waren vaak gemaakt van blik of zink en later ook van aluminium. De bloemen maakte men meestal van porselein. Ook kwam het wel eens voor dat men echte bloemen in de trommels plaatste, soms in reeds gedroogde vorm. Het merendeel van de trommels werd gemaakt van zink, maar er zijn ook exemplaren van blik, koper en brons bekend.

In de jaren voor de Tweede Wereldoorlog was de graftrommel relatief populair. Daarna plaatste men de grafmonumenten steeds minder en eerder geplaatste trommels werden op veel plekken verwijderd, bijvoorbeeld omdat de grafrechten van het graf waar ze stonden waren vervallen. Ook werden de trommels soms verwijderd door beheerders van begraafplaatsen omdat ze de herdenkingsplek volgens hen een rommelige uitstraling gaven. Verschillende begraafplaatsen vaardigden ook verboden uit om de plaatsing van (nieuwe) graftrommels te voorkomen.

Restauratie

Er zijn naar schatting een kleine duizend historische graftrommels bewaard gebleven. Velen daarvan verkeren in slechte staat, maar dankzij een groeiende interesse voor dit funerair erfgoed zijn verschillende trommels de afgelopen jaren gerestaureerd. Vaak gaat het dan om het plaatsen van nieuw glas, restaureren van de krans en schilderen en solderen van de verweerde trommel.

Op de begraafplaats van het Overijsselse Goor worden permanent ongeveer vijfendertig oude graftrommels geëxposeerd. Ook in de middeleeuwse kerk in het Groningse dorp Noordbroek zijn nog verschillende (gerestaureerde) exemplaren te bewonderen.

Boek: Graftrommels en (kunst)grafkransen in Nederland

Bronnen ▼