Het Apostelhuis – Sleutelstuk van Jan Schoonhoven

Rond 1953 bouwde de Nederlandse kunstenaar Jan Schoonhoven een zogeheten Apostelhuis, van papier. Dit sleutelwerk uit het oeuvre van de kunstenaar is recent gerestaureerd en is binnenkort te zien bij Museum Prinsenhof Delft.

Als kunstenaar maakte Jan Schoonhoven onderdeel uit van de zogeheten Nul-beweging, die vooral opviel doordat weinig gebruik werd gemaakt van traditionele materialen als verf en steen. In plaats daarvan gebruikte men vooral industriële materialen. Rond 1953, jaren voordat Schoonhoven zich aansloot bij de kunstbeweging, bouwde de kunstenaar, die overdag bij de PTT werkte, van papier en ribkarton speelgoed voor zijn zoontje Jaap: ridderkastelen, fabrieken, en een bergmassief. Schoonhoven leed in die periode aan een depressie maar het werken met deze materialen deed hem plezier. Voor zichzelf ging hij hierna onder meer kerken creëren, waaronder het Apostelhuis. Het verbeeldt een smalle gotische kapel met vier verdiepingen. De kapel is gevuld met veertig getekende figuurtjes, waaronder apostelen, evangelisten en bijbelse dieren.

Museum Prinsenhof Delft verzamelt sleutelwerken van kunstenaars uit de Nul-groep, zoals het werk van Jan Schoonhoven. Het presenteren van kunst van de kopstukken van deze beweging is een hoofdthema in het museumverhaal over Delftse Meesters. Het museum verwierf Het Apostelhuis in 2019. Het werk markeert de overgang van Schoonhovens vroege, nog figuratieve werk naar de eerste abstracte reliëfs die dateren van omstreeks 1956. Het Prinsenhof:

“Als enig bewaard gebleven stuk uit deze overgangsperiode (1953-1955) is het onmisbaar voor het begrip van het oeuvre en de werkwijze van Schoonhoven. Lange tijd is gedacht dat alle werken die hij maakte, in de voor hem donkere jaren, verloren waren gegaan. Vanwege de kwetsbaarheid van het gebruikte materiaal (voornamelijk papier en ribkarton) is het uitzonderlijk dat het werk bewaard is gebleven.”

Jan Schoonhoven gebruikte voor het werk goedkoop, eenvoudig papier en karton. De afgelopen decennia is het materiaal fragiel geworden en is de constructie op plaatsen beschadigd. Met steun van de Vereniging Rembrandt kon het object recent worden gerestaureerd door papierrestaurator Francien van Daalen. Cruciaal voor een juiste restauratie was het achterhalen van de volgorde, technieken en constructies die Schoonhoven hanteerde tijdens het maken van Het Apostelhuis.

Religieuze figuren

Voor het huis verdiepte Schoonhoven zich nadrukkelijk in de figuren die een belangrijke rol speelden in de vroegchristelijke kerk en de verspreiding van het evangelie. Bij de verdeling van de heilige personen over de vier verschillende verdiepingen is een hiërarchie aangebracht: hoe hoger geplaatst in het huis hoe groter het belang van de heilige voor de vroegchristelijke kerk. Op de begane grond staan zeven diakenen, op de eerste etage negen van de twaalf Apostelen, op de tweede etage de drie belangrijkste Apostelen (Petrus, Paulus en Jacobus) met de vier evangelisten (Marcus, Lucas, Mattheus en Johannes) en op zolder de Bijbelse dieren waaronder het Lam Gods en een haan. Op iedere etage worden de heiligen vergezeld door engelen. Hiermee lijkt Het Apostelhuis een verbeelding van het huis van God te zijn.

Museale presentatie

In een speciale presentatie staat het museum de komende tijd stil bij het leven en werk van Schoonhoven. Centraal hierin staat zijn werk Het Apostelhuis. Verder zijn zes vroege tekeningen te zien, waaruit Schoonhovens religieuze fascinatie blijkt, en twee latere witte reliëfs waarmee Schoonhoven wereldberoemd zou worden. Een film geeft uitleg over het restauratieproces en het onderzoek naar de
verschillende figuren in Het Apostelhuis.

‘Het Apostelhuis van Jan Schoonhoven. Een meesterwerk van papier’ is te zien van 18 juni tot en met 10 oktober 2021 bij Museum Prinsenhof Delf

Boek: Jan Schoonhoven