Dit bouwproject speelt een belangrijke rol in de boekverfilming van Publieke Werken: het Centraal Station. Het bouwproces wordt door September Film prachtig tot leven gewekt met digitale technieken. Zo verlekkerd als wij kijken naar het station, zo nors is Walter Vedder erover. Hij laat al aan het begin van de film weten dat het op een verkeerde plek staat. Dit gevoel werd door meer Amsterdammers gedeeld aan het einde van de negentiende eeuw. Hun ongenoegen richtte zich op wat Vedder zo ergerde: de locatie!
Hoog bezoek
Amsterdam was al verbonden aan het Nederlandse spoorwegennet vóór de bouw van het Centraal Station. Deze verbinding liet wel te wensen over. Er waren maar twee stations en die lagen ver buiten de stad. Om de bereikbaarheid te verbeteren moest Amsterdam aansluiting krijgen op een nieuw traject, dat liep van Den Helder richting het zuiden. Er moest dus een Centraal Station komen. Thorbecke, toenmalig minister van Binnenlandse Zaken, ging daarom in 1864 langs in Amsterdam om de locatie van dit nieuwe station te bespreken.
Thorbecke’s plan
Thorbecke stelde twee locaties voor om het Centraal Station te bouwen. Eén locatie lag aan de rand van de stad, bij de Leidsepoort, wat nu dicht bij het Leidseplein zou zijn. De andere locatie lag in de stad, in het Open Havenfront op een eiland in het IJ. Deze laatste locatie stuitte veel Amsterdammers tegen de borst. Hoe konden ze een station bouwen in het Open Havenfront, waar Amsterdam zich zo ‘heerlijk opendeed’!
Al snel brak dus een openbaar debat los. De publieke opinie in Amsterdam neigde naar een station buiten de stad, bij de Leidsepoort. Het debat bleek echter overbodig. Uit brieven aan zijn vrouw bleek dat Thorbecke zijn besluit al had genomen. Het station zou in het Open Havenfront verrijzen en nergens anders! Hij duldde geen tegenstand. In een andere brief zegt hij dat in Amsterdam ’tegenwerken en ophouden de leus is’. Amsterdam snapte, in tegenstelling tot Rotterdam, de tijd niet en bleef daardoor achter.
Onbekend, Centraal Station Amsterdam, 1890-1905, Library of Congres
Een eiland in het IJ
Terwijl Amsterdam nog rustig verder debatteerde, werd in 1869 het plan aangenomen om het Centraal Station te bouwen in het Open Havenfront, op een eiland in het IJ. Er werd begonnen met de bouw van de kunstmatige eilanden en de spoorlijnen. In 1875 kreeg de architect Pierre Cuypers opdracht een ontwerp te maken voor het station. Met de bouw werd in 1882 begonnen en in 1888 was het bouwwerk voltooid. Amsterdam stond nu voor een voldongen feit.
Grand hotels
De komst van het Centraal Station zorgde echter ook voor een stroom van energie. De bouw van het Victoria Hotel was een direct gevolg ervan. Niet alle hotels lagen echter op zo’n A-locatie. Het American Hotel, zo stelt Vedder ook in de roman Publieke Werken, had verkeerd gegokt. De uitbaters van dit hotel hadden verwacht dat het station bij de Leidsepoort gebouwd zou worden. Als het niet aan Thorbecke had gelegen, hadden zij goed gegokt!
~ Amsterdam Museum – Jasper Slob
- Meer informatie over de film Publieke Werken
- Mobiele app: Publieke Werken stadswandeling
