Fons Kockelmans
Op 29 april 1964 trouwde prinses Irene in de basiliek van Santa Maria Maggiore in Rome met prins Carlos Hugo van Bourbon-Parma. Het was druk in de kerk, maar gekroonde hoofden ontbraken vrijwel. Ook de leden van het Nederlandse koningshuis waren niet aanwezig, evenmin als vertegenwoordigers van het kabinet. Koningin Juliana, prins Bernhard en de prinsessen Beatrix, Margriet en Christina volgden de plechtigheid via de televisie in kasteel Warmelo, waar Bernhards moeder woonde. Het slot van de uitzending haalden ze echter niet. Om kwart over twaalf sprong het scherm op zwart. Bij naburige graafwerkzaamheden bleek een elektriciteitskabel te zijn beschadigd, waardoor in de omgeving van Warmelo de stroom uitviel.
Deze anticlimax betekende het einde van een reeks verwarrende en chaotische gebeurtenissen in de voorbije maanden. Niet alleen het Nederlandse koningshuis, maar ook het toenmalige kabinet onder leiding van KVP-premier Victor Marijnen had er zijn handen meer dan vol aan, zo blijkt uit het boek ‘Om de liefde, voor de troon’ van Daniela Hooghiemstra. Een constitutionele crisis kon maar ternauwernood worden vermeden.
Het begon allemaal toen een Spaanse sensatiefotograaf in januari 1964 de in gebed verzonken Irene in een rooms-katholieke kerk in Madrid vastlegde. De foto zorgde voor een schok in Nederland. Was de prinses, telg uit de keurig hervormde koninklijke familie, plotseling katholiek geworden? Tal van aanhangers van het protestantisme in Nederland schreeuwden moord en brand. Vicepremier Barend Biesheuvel (Marijnen was op wintersportvakantie) moest de koningin om opheldering vragen. Hij werd aan het lijntje gehouden, want Juliana wist ook niet precies waar ze aan toe was.
Pathé: Beelden van het huwelijk van Irene en Carlos:
Durfal
Dat prinses Irene ooit voor problemen zou gaan zorgen kon je eigenlijk al sinds haar jongste jaren voelen aankomen. De tweede nakomeling uit het huwelijk van Juliana en Bernhard (en dus ook de nummer 2 voor de troonopvolging) bleek van kindsbeen af behoorlijk onvoorspelbaar. Hooghiemstra beschrijft hoe ze als jong meisje tegelijk angstig en een durfal was. Ze was bang voor Sinterklaas, voor vaccinaties, voor publieke optredens. Maar tegelijk was ze ook een haantje-de-voorste, die prijzen won met paardrijden en bij het skiën ‘iedereen het nakijken gaf’. Een vat vol tegenstrijdigheden dus.
Net als haar moeder en grootmoeder was Irene vervuld van nogal vage, maar daarom niet minder diepe religieuze gevoelens. Dat ze zich aangetrokken voelde tot het visueel zo uitbundige roomse geloof was daarom wellicht niet erg verbazingwekkend. Dat ze verliefd werd op een godvruchtig iemand als Carlos Hugo van Bourbon-Parma evenmin.
Carlos Hugo heette eigenlijk kortweg Hugo, en was een Fransman. Niettemin maakte hij aanspraak op de Spaanse troon zodra die vacant zou komen. In Spanje was hij weliswaar in zijn jonge jaren nooit geweest en hij sprak in eerste instantie ook de taal niet. Maar door ingewikkelde, eeuwenoude familiebanden kon hij toch rechten doen gelden op het koningschap van dat land. Carlos Hugo was het boegbeeld van de carlisten, een aanvankelijk zeer traditionalistische, streng katholieke beweging.
Probleem was dat de Spaanse dictator Franco, die het tot midden jaren zeventig voor het zeggen zou hebben in Spanje, veel meer zag in zijn belangrijkste concurrent Juan Carlos. Carlos Hugo maakte feitelijk geen enkele serieuze kans op de troon, zoals later ook bleek uit het wegblijven van de meeste andere vorsten bij zijn trouwerij. Hij beschikte niet eens over een Spaans paspoort. De leider van de carlisten meende dat een huwelijk met een Nederlandse prinses hem in een beter blaadje zou brengen bij Franco. Op de even mooie als rebelse Irene was hij overigens ook, zo komt naar voren uit het boek van Hooghiemstra, vurig verliefd.
Bikini
Maar Franco bleek niet te vermurwen tot een gunstiger houding. Integendeel. De Nederlandse prinses, die er niet voor terugschrok zich in bikini te laten fotograferen, viel helemaal verkeerd bij de ultraconservatieve Spaanse alleenheerser. Wel zorgde het huwelijk van Irene voor grote politieke problemen in Nederland. Kon de prinses nog wel meedingen naar de vorstenzetel in haar geboorteland als ze getrouwd was met een Spaanse troonpretendent? Het kabinet loste het dreigende ‘staatsrechtelijk infarct’ op door geen toestemming te verlenen voor de verbintenis. Of Irene na haar huwelijk deel bleef uitmaken van het koninklijk huis liet de Nederlandse regering maar in het midden. Bij vragen om opheldering kreeg de Tweede Kamer ontwijkende antwoorden te horen.
Na de bruiloft stelde Carlos Hugo nieuwe pogingen in het werk om koning van Spanje te worden, maar succes hadden die niet. Uiteindelijk koos hij voor een heel andere politieke koers. In plaats van uiterst behoudend werd hij extreemlinks. Samen met Irene bezocht hij allerlei communistisch geregeerde landen, waaronder China. In een interview gaf de prinses hoog op over het daar heersende regime. Sixto, een jongere broer van Carlos Hugo, trad naar voren als vertegenwoordiger van de rechtervleugel van de carlisten. In 1976 raakten de aanhangers van beide richtingen van deze beweging zelfs hevig slaags, waarbij doden vielen.
Feminisme
Daniela Hooghiemstra heeft voor het uitpluizen van de geschiedenis van Carlos Hugo en Irene gebruik kunnen maken van het dagboek van Antoon van Nispen tot Pannerden, destijds raadsadviseur en secretaris-generaal op het ministerie van Algemene Zaken. Hoewel veel regeringsbronnen voor haar gesloten bleven, kon zij zo toch verslag doen van het gecompliceerde verhaal. Dat dat erg veel namen en tal van ongeloofwaardig aandoende verwikkelingen bevat is niet haar fout. Dat het prinsessenverhaal weinig sprookjesachtig afloopt evenmin.
Boek: Om de liefde, voor de troon
Bekijk dit boek bij:
