Iemand een loer draaien – Herkomst en betekenis

Als je iemand een loer draait, houd je een ander voor gek. Je bedriegt, bedondert en misleidt. Deze informele uitdrukking wordt nog geregeld gebruikt om aan te geven dat iemand op een sluwe manier mensen voorliegt.

De betekenis van de uitdrukking is wel bekend, maar waar komt de ‘loer’ vandaan? Antwoord geven op die vraag is niet zo eenvoudig. Taalkundigen zijn het namelijk niet eens over de herkomst van het woord. Volgens de bekende Nederlandse taalkundige Frederik August Stoett (1863-1936) is ‘loer’ mogelijk afgeleid van het woord ‘luur’ of ‘luier’, in de betekenis van goedkope lap. Het zou dan dus gaan om een ‘prul van weinig waarde’. Hierdoor zou het woord ‘luur’ (en later dus ‘loer’) synoniem zijn komen te staan voor iets slechts of een lelijke streek.

De valkenier

Andere taalkundigen wijzen op de wereld van de valkerij. Valkeniers maken tijdens trainingen namelijk vaak gebruik van een loer: een stuk kunstprooi waarop een stukje aas is gebonden. Deze loer wordt aan een kort koord gebonden dat vervolgens in het open veld rond wordt gezwaaid. Op deze manier probeert men de valk te lokken. De beweging is noodzakelijk aangezien roofvogels enkel levende prooien vangen.

De valk, die weet dat er voedsel op de loer zit, komt op het zwaaiende koord af en probeert de prooi te bemachtigen. Als de vogel vlakbij is trekt de valkenier de loer echter snel weg, waarna de valk weer de lucht in gaat om opnieuw een aanval te kunnen doen. De valkenier draait de roofvogel bij deze trainingen dus letterlijk een loer.

Valkerij

De valkerij is eeuwenoud. Aanvankelijk werden de roofvogels hoofdzakelijk gevangen ten behoeve van de jacht. Deze traditionele jacht met roofvogels werd in 2012 door Unesco erkend als wereldwijd cultureel erfgoed. In het middeleeuwse Europa was de valkenjacht voorbehouden aan vorsten en edelen. Het werd een vorm van vermaak, verweven met het adellijke, hoofse leven. Het africhten en verzorgen van de vogels werd overgelaten aan valkeniers.

Opvallend veel van die valkeniers aan Europese hoven waren afkomstig uit Nederland. Het dorp Valkenswaard in de Brabantse Kempen, op de trekroute van de slechtvalk, was eeuwenlang een belangrijke leverancier van vogels en valkeniers.

De uitdrukking ‘iemand een loer draaien’ heeft niets te maken met een andere bekende zegswijze: ‘op de loer liggen’. Deze loer is afgeleid van het werkwoord loeren (gericht kijken).

Bronnen ▼