Iemand een oor aannaaien – Herkomst en betekenis

De uitdrukking “iemand een oor aannaaien” gebruiken we om aan te geven dat een bepaald persoon bedrogen wordt. Er wordt de ongelukkige iets wijs gemaakt, hij of zij wordt opgelicht of bedonderd. De betekenis is vrij algemeen bekend, maar waar komt de uitdrukking “iemand een oor aannaaien” eigenlijk vandaan?

Over het algemeen wordt aangenomen dat de uitdrukking afkomstig is uit het onderwijs. Kinderen die iets doms of vervelends hadden gedaan, kregen bij wijze van straf vroeger namelijk soms ezelsoren uitgereikt, die men vervolgens over de echte oren moest drogen. Dit om aan iedereen duidelijk te maken dat de persoon in kwestie niet goed bezig was. De kinderen werden publiekelijk te kijk gezet als “domoor”. De ezelsoren verwezen naar de uitdrukking “zo dom zijn als een ezel”.

De bekende dominee en neerlandicus Carolus Tuinman (1659-1728) schreef het volgende over de herkomst van de uitdrukking:

“’t Is ontleend van de gemaakte ezelsooren, die gehecht worden aan de mutzen van zulke, die men tot schande als ezels wil tentoonstellen: gelijk in de kinderscholen tot straffe van botteriken wel placht te geschieden.”

In de loop der tijd zou de uitdrukking “iemand een oor aannaaien”, die al sinds de zestiende eeuw voorkomt, van de figuurlijke betekenis “dom bezig zijn” uiteindelijk de betekenis hebben gekregen die we vandaag de dag kennen.

De ezelsoren van koning Midas

De ezelsoren vinden we ook terug in de mythe van koning Midas. Die was op een dag getuige van een wedstrijd tussen de god Pan en Apollo. Pan beweerde dat hij met zijn panfluit mooiere muziek maakte dan Apollo met zijn goddelijke snarenspel. Afgesproken werd dat beiden een stuk zouden spelen, waarna de god Tmolos zou beoordelen welke muziek mooier was. Toen deze god na afloop meldde dat Apollo de wedstrijd had gewonnen, was koning Midas zo onhandig om zijn persoonlijke mening te geven. Volgens hem had de jurerende God het helemaal mis en moest de prijs aan de god Pan toekomen. Apollo reageerde woedend. Hij greep Midas bij zijn oren en sprak:

“Oren die zo dwaas oordelen, verdienen geen mensengedaante meer!”

De god trok vervolgens hard aan de oren van de bijdehante koning waardoor ze een stuk groter werden. Vervolgens groeide er een dikke laag haar over. Koning Midas had vanaf die dag ezelsoren. Uit schaamte droeg hij voortaan een tulband over zijn hoofd.

Handig: Lijst met uitdrukkingen en gezegden
Ook interessant: Onder de plak zitten
Boekenrubriek: Taalgeschiedenis

Bronnen ▼