In de Nederlandse politiek valt niet veel te lachen

‘Hij is een van die sprekers die niet weten wat ze gaan zeggen als ze het woord nemen, die niet weten wat ze zeggen als ze aan het woord zijn en die niet weten wat ze gezegd hebben als ze zijn uitgesproken,’ verklaarde Winston Churchill ooit over het Britse parlementslid Lord Beresford. Clement Attlee, een andere Britse politicus, noemde hij ‘een bescheiden man, met veel redenen om bescheiden te zijn’. En ook: ‘Een schaap in schaapskleren’.

De Amerikaanse Democratische president Lyndon B. Johnson had geen hoge pet op van zijn politieke tegenstander en latere opvolger Gerald Ford. Die was volgens hem ‘zo dom dat hij niet kan lopen en kauwgum kauwen tegelijk’. Volgens Johnson kwam dat doordat Ford in zijn jeugd ‘te vaak American football heeft gespeeld zonder helm op’.

In de Britse en Amerikaanse politiek liggen dergelijke geestige hatelijkheden voor het opscheppen. Er bestaan zelfs hele citatenbijbels met malicieuze politieke wisecracks. Maar Nederlandse politici zijn doorgaans minder scherp van tong. Veel te lachen valt er niet op het Binnenhof.

Oud-duikbootkapitein

Van Hendrik Colijn en Willem Drees, beiden vele jaren premier, is nauwelijks een rake uitlating bekend. Ook hun opvolgers Joop den Uyl en Ruud Lubbers hadden niet de reputatie dat ze snedig uit de hoek konden komen. Oud-duikbootkapitein Piet de Jong, premier in de jaren zestig, antwoordde op de vraag wat hij van pornografie vond:

‘Een uitstekend middel tegen zeeziekte.’

Ietwat gewaagd voor die tijd misschien, maar ook weer niet heel erg gedenkwaardig. Zelfs Dries van Agt, de lolbroek onder de Nederlandse premiers, wist zijn gehoor tijdens debatten zelden aan het schateren te krijgen. PvdA-premier Wim Kok zei tijdens een debat waarin het kabinet wat al te uitbundig werd geprezen om zijn beleid:

‘Ik stel voor dat we nu de wave aanvangen met elkaar.’

Een beetje flauw, maar de grapjes van zijn opvolger Jan Peter Balkenende waren zo mogelijk nog flauwer. Ook onze huidige premier Mark Rutte, toch dikwijls geroemd om zijn verbale gaven, kwam tot dusver niet veel verder dan: ‘Doe lekker zelf normaal.’

Voor vileine opmerkingen in de Nederlandse politiek moet je naar figuren die nooit in het Torentje hebben gezeten en die voor een deel al weer bijna vergeten zijn. Hans Gruijters bijvoorbeeld, een D66’er die in het kabinet-Den Uyl minister van Volkshuisvesting was. Door Den Uyl ter verantwoording geroepen omdat hij tijdens een ministerraad een boek zat te lezen reageerde hij:

‘Anders dan u, voorzitter, kan ik wel twee dingen tegelijk. Ik lees met mijn ogen en ik luister met mijn oren.’

Van Gruijters is ook de verzuchting dat als hij een christendemocraat een hand had gegeven hij altijd even zijn vingers natelde. In dezelfde categorie valt een opmerking van PvdA’er Jaap Burger, informateur van het kabinet-Den Uyl:

‘Afspraken maken met confessionelen is scheten laten in een netje.’

Dierengeluiden

Nederlandse politici die ook bekend stonden om hun gevatheid waren Joseph Luns, jarenlang minister van Buitenlandse Zaken namens de KVP, en voormalig VVD-leider Hans Wiegel. Luns antwoordde toen hij door zijn collega Marga Klompé uit bed werd gebeld omdat ze wilde weten wat de Nederlandse regering ging doen aan de zorgelijke internationale ontwikkelingen: ‘De regering slaapt.’ En tegen de Amerikaanse president Richard Nixon schijnt Luns gezegd te hebben:

‘Van alle dierengeluiden lijkt het Nederlands nog het meest op een taal en ook dat vind ik niet aardig tegenover de dieren.’

Waarop er – zoals te voorspellen viel – in eigen land nogal neerbuigend werd gedaan over de geluiden die de immer schor sprekende Luns zelf produceerde.

Wiegel is nog steeds op Youtube te zien in een verkiezingsdebat met Den Uyl waarin hij uitriep: ‘Sinterklaas bestaat, daar zit hij!’ Een andere Wiegelklassieker: Tijdens een toespraak in Nijmegen riep een linkse jongere in de zaal: ‘Klootzak!’ Wiegel reageerde gevat:

‘Fijn dat u zich even voorstelt. Mijn naam is Wiegel.’

Wiegel was overigens zelf ook geregeld het mikpunt van spot. Volgens CPN-Kamerlid Marcus Bakker had de VVD-leider de gewoonte om tijdens tv-interviews recht in de camera te kijken ‘als een koe die stom over de sloot staart’. Niet ongeestig geformuleerd, maar Bakker is dan ook legendarisch geworden vanwege zijn ‘bijtende humor’.

Van recenter datum is een interruptie van D66-leider Alexander Pechtold. Tijdens de Algemene Beschouwingen van 2009 stelde CDA-fractievoorzitter Pieter van Geel voor om een reeks ambtelijke werkgroepen onderzoek te laten verrichten naar de economische situatie. Volgens Pechtold bestonden die onderzoeken allang. Hij toonde als bewijs een stapel rapporten. Van Geel: ‘Ik heb niets aan afzonderlijke rapporten, ik wil een samenhangend verhaal.’ Pechtold: ‘Zal ik er een nietje doorheen slaan?’

Ook dat is best aardig, maar de opmerking kan toch niet tippen aan de hilarische manier waarop iemand als Churchill zijn tegenstanders met de grond gelijk maakte.

Theepotje

Leuker is eigenlijk een verhaal waarin de hoofdrol niet gespeeld wordt door een politicus, maar door een journalist. Fons van der Stee, CDA-minister in de jaren zeventig en tachtig en liefhebber van een stevige borrel, liet zich tijdens avonddebatten graag een theepotje en een kopje bezorgen. Het potje bevatte echter geen thee, maar whisky. Nadat Van der Stee zich tijdens een langdurig debat diverse malen had bijgeschonken, raakte hij de draad van zijn betoog kwijt. Verward begon hij in zijn papieren te graaien en riep met ietwat dikke tong: ‘Waar is mijn stuk? Voorzitter, ik ben mijn stuk kwijt!’ Vanaf de perstribune brulde VARA-verslaggever Koos Postema hem toe: ‘Kijk eens in je kraag!’

Helaas, dit verhaal is hoogstwaarschijnlijk verzonnen.

Meer politieke geschiedenis
Boek: Parlementaire geschiedenis van Nederland
Zie ook: Historische moppen