Redactie
Jantje zag eens pruimen hangen is een bekend versje van de achttiende-eeuwse kinderdichter Hieronymus van Alphen. In het gedichtje, dat eigenlijk De pruimeboom heet, wordt beschreven hoe een jongen genaamd Jantje zich verzet tegen de verleiding om zonder toestemming pruimen te plukken. Die braafheid wordt beloond.
De kindergedichten waren gelijk een groot succes. Er verschenen een groot aantal drukken en vertalingen. Het bekendste gedichtje uit de bundel is De pruimeboom. Dit gedicht, dat veel ouderen tegenwoordig nog uit hun hoofd kennen omdat ze het op school moesten leren, gaat als volgt:
De pruimeboom
Eene vertelling
O! als eijeren zo groot.
’t Scheen, dat Jantje wou gaan plukken,
Schoon zijn vader ’t hem verbood.
Hier is, zei hij, noch mijn vader,
Noch de tuinman, die het ziet:
Aan een boom, zo vol geladen,
mist men vijf zes pruimen niet.
Maar ik wil gehoorzaam wezen,
En niet plukken: ik loop heen.
Zou ik, om een hand vol pruimen,
Ongehoorzaam wezen? Neen.
Voord ging Jantje: maar zijn vader,
Die hem stil beluisterd had,
Kwam hem in het loopen tegen,
Voor aan op het middelpad.
Kom mijn Jantje! zei de vader,
Kom mijn kleine hartedief!
Nu zal ik u pruimen plukken;
Nu heeft vader Jantje lief.
Daarop ging Papa aan ’t schudden
Jantje raapte schielijk op;
Jantje kreeg zijn hoed vol pruimen,
En liep heen op een galop.
In het gedichtje zat kortom een kleine les voor kinderen. Pak niets van wat niet van jou is, ook al lijkt het nog zo klein en onbeduidend. En: braaf gedrag wordt uiteindelijk beloond. Dankzij zijn braafheid kreeg de knaap uiteindelijk immers veel meer pruimen dan de vijf of zes die hij overwoog stiekem te plukken.
Na verloop van tijd verschenen er ook verschillende parodieën. Bekend is bijvoorbeeld de variant van John O’Mill uit 1915:
Jantje zag eens pruimen hangen
Oh, als eieren zo groot;
De tuinman zag zijn volle wangen
Sloeg de vuile gapper dood.
Ook cabaretier Toon Hermans liet zich inspireren door het werkje van Hieronymus van Alphen:
https://youtu.be/-V3R0fiBhWY
Ook interessant: ‘Kleine gedigten voor kinderen’, 1778 – Hieronymus van Alphen
…of: Vondels kortste Nederlandse gedicht (1620)
