Kamp Amersfoort is in het bezit gekomen van een bijzonder schilderij. De Utrechtse schilder John Dons maakte het werk in zijn laatste nacht in het concentratiekamp. Op 9 juli 1942 werd hij bij Fort Rhijnauwen geëxecuteerd.
Kampbewaker Willy Engbrocks kreeg het schilderij, dat hij in 1970 overdroeg aan de familie Dons. Die besloot dit jaar om het terug te brengen naar de plek waar het, precies 75 jaar geleden, is geschilderd. Het televisieprogramma Kruispunt wijdde zondag een aflevering aan het verhaal achter het schilderij en de traumatische dagen en nachten van de schilder in het concentratiekamp Kamp Amersfoort.
Bollenveld in de kleuren van de Nederlandse vlag
De 27-jarige Utrechtse kunstschilder John Dons wist dat de nacht van 8 op 9 juli 1942 zijn laatste nacht in het concentratiekamp Kamp Amersfoort zou zijn. Hij was gevangen genomen vanwege zijn activiteiten in het verzet, en ter dood veroordeeld. In zijn laatste nacht maakte John Dons zijn laatste schilderij. Met verfspullen, gekregen van bewaker Willy Engbrocks, een SS-er die als ‘goed’ bekend stond en al vele gevangenen had geholpen en zelfs gered. In een paar uur stond het erop: een oer-Nederlands landschap, een bollenveld in de kleuren van de Nederlandse vlag. De volgende ochtend gaf Dons het schilderij aan Engbrocks, de verf nog nat. Op 9 juli 1942 werd hij, samen met 8 andere leden van de verzetsgroep Oranjewacht, geëxecuteerd.
Neef Micha Dons (61) kende ‘Ome John’ alleen uit de spaarzame verhalen van zijn vader, broer van John. Daaruit rijst het beeld op van een eigenzinnig man die alleen kon schilderen als hij inspiratie had. Hij werkte langzaam en liet schilderijen lang onafgemaakt. Behalve dat laatste schilderij, dat hij in één nacht, onder moeilijke omstandigheden op het doek zette. Toen de vader van Micha in 1970 het schilderij uit handen van Willy Engbrocks ontving, was dat een emotionele gebeurtenis. Micha herinnert zich dat zijn vader helemaal van slag was.
Toen gids Edie Brouwer, vrijwilliger bij Kamp Amersfoort, hoorde van het schilderij dat John Dons vlak voor zijn dood schilderde, is hij op zoek gegaan: waar was het gebleven? Zijn speurwerk zorgde er mede voor dat het schilderij nu terug is in Amersfoort, waar het volgende week te bezichtigen is. Vanaf 2 juli organiseert Kamp Amersfoort een tentoonstelling over dit verhaal.
~ Kamp Amersfoort / Kalien Blonden
Boek: Persoonlijke ervaringen in Kamp Amersfoort, een concentratiekamp in Nederland
