Karveel – Scheepsmodel uit de Middeleeuwen

Het begrip karveel komt uit de scheepvaart en is een term voor een historisch model schip uit de Middeleeuwen. Karvelen waren gladboordige schepen met twee of drie masten, die vanaf het midden van de dertiende eeuw voor het eerst door Moren en Portugezen werden gebouwd. Aan de voor en/of achterzijde bevond zich een verhoging van het dek. Toen Columbus in 1492 richting Amerika voer, waren twee van de drie schepen uit zijn konvooi een karveel.

Herkomst van het begrip ‘karveel’

Het schip de karveel – ook wel karweel of kraweel genoemd – werd voor het eerst in 1255 in een document genoemd door de Portugese koning Alfons III. Hij sprak in het betreffende charter van een scheepssoort genaamd caravela, wat letterlijk ‘scheepje bekleed met leer’. Het karveel was een geavanceerder model van een wat log vissersschip dat op de Middellandse Zee gebruikt werd: de hulk (die op zijn beurt weer een opvolger van de kogge was). Deze werd op bepaalde punten aangepast tot een karveel, een schip dat sterker en zeevaardiger was.

Met het ‘gladboordige’ karakter van dit scheepsmodel wordt bedoeld dat de planken van het schip niet dakpansgewijs over elkaar worden gelegd, maar stevig tegen elkaar aangelegd werden. Vervolgens bedekte men de buitenkant van het schip met leer.

Karvelen in de Nederlanden

Gedurende de Renaissance, omstreeks 1450, deed het scheepsmodel karveel zijn intrede in de Nederlanden. In welk jaar dit was, is onderwerp van discussie. In elk geval kwam in 1459 te Zierikzee een karveel gereed, gevolgd door twee karvelen die in 1460 in Hoorn te water werden gelaten. De Nederlandse publicist Arne Zuidbroek (1941) stelt echter dat het eerste model van dit schip in de Lage Landen in 1439 in Brussel is gebouwd.

In de zestiende eeuw maakten karvelen geleidelijk plaats voor twee andere scheepsmodellen, namelijk het fluitschip en het spiegelschip.

Lees ook: Opkalefateren: een begrip uit de scheepvaart
Tevens interessant: Kogge wordt geschiedenis na roemloos einde rond 1500
Boek: Met de kop in de wind. Traditie en innovatie in de Nederlandse visserij door de generaties heen

Bronnen ▼