De Koninklijke Bibliotheek in Den Haag heeft een bijzonder middeleeuws handschrift uit Zwolle aangekocht. Het gaat om een verlucht (met de hand geïllustreerd) getijdenboek uit de periode ca. 1450-1470. Het handschrift is volgens de bibliotheek onder meer bijzonder omdat er veertien kleurrijke volbladminiaturen in zijn opgenomen die vermoedelijk zijn gemaakt door de zogeheten ‘Boston-meester’, een bekende verluchter uit Utrecht.
Het verworven getijdenboek is naar waarschijnlijk een coproductie tussen verluchter Antonis Rogiersz. uten Broec (de Boston-meester) en de broeders van het Fraterhuis in Zwolle. De stad Zwolle gold in het midden van de vijftiende eeuw als boekproductiecentrum. Het Fraterhuis daar leverde op bestelling verluchte, religieuze handschriften die tot de top van de boekproductie in de Noordelijke Nederlanden behoorden.
Na aankoop bleek wel dat het handschrift grondig moet worden gerestaureerd omdat het ooit waterschade heeft opgelopen. Met name de pigmenten in de verluchtingen hebben aandacht nodig. Desondanks is conservator Middeleeuwse Handschriften van de KB, Ed van der Vlist, tevreden met de aankoop. De conservator kijkt er naar uit het werk nader te bestuderen:
‘We weten bijvoorbeeld niet of het werk door de fraters zelf is vervaardigd of door scholieren van de Latijnse school. Wat we al wel weten, is dat het hier gaat om een zogenaamd Sarijs-handschrift. Die naam is ontleend aan een fout die in de heiligenkalender van sommige van deze handschriften is gemaakt op de datum 19 januari. De heilige Marijs, oftewel Marius, is daar als Sarijs geschreven. Deze fout is keer op keer overgenomen door Zwolse kopiisten en daarmee een uniek kenmerk van een Zwols handschrift.’
Er zijn ruim zeventig Sarijs-handschriften bekend. De KB heeft er daarvan zeven in haar collectie.
Zedzaam
Handschriften met miniaturen van ‘de Boston-meester’ zijn veel schaarser. Van de circa vijfentwintig boeken met werk van deze meesterillustrator die bewaard zijn gebleven, heeft de KB er twee in de collectie. Drie andere handschriften in de KB-collectie bevatten miniaturen die door het werk van de Boston-meester zijn geïnspireerd. Van der Vlist:
‘In 2004 werd de Utrechtse Boston-meester na onderzoek door UvA-conservator Klaas van der Hoek geïdentificeerd als Antonis Rogiersz. uten Broec. Omdat miniaturen heel zelden gekoppeld kunnen worden aan bij naam bekende makers, krijgen zij vaak een verwijsnaam. Deze verluchter werd ‘Boston-meester’ genoemd omdat hij in 1466 een exemplaar verluchtte van de Civitate Dei – De Stad Gods van Augustinus – dat de Public Library in Boston in bezit heeft. De paginavullende, organische sierranden en felgekleurde, scherp geïllustreerde figuren maken het werk van deze meester spectaculair.’
De aankoop is mede mogelijk gemaakt door de gemeente Zwolle en de Vrienden van de KB. Na restauratie zal de KB het handschrift digitaliseren en publiceren op haar website zodat het online ingekeken kan worden.
