Als we kijken naar de wereldkaart uit die tijd, dan wordt duidelijk hoe machtig Engeland intussen geworden was. We zien dat Groot-Brittannië zo langzamerhand bijna de halve wereld in bezit had genomen en zich daar als absoluut heerser gedroeg zonder zich ook maar iets aan te trekken van de wensen van de autochtone bevolking. In de meeste gevallen had Engeland haar koloniën met militaire macht haar wil opgelegd, ze was dus duidelijk als agressor opgetreden. Desondanks riep men luidkeels dat men Duitsland er van verdacht de wereld naar haar hand te willen zetten en probeerde men de rol van beschermheer van de “vrije” wereld te spelen.
Wat nu was de positie van de Duitse keizer in dit alles?
Men heeft vaak beweerd dat keizer Wilhelm II de grote “schuldige” is geweest aan de verwijdering tussen beide landen. Immers, hij was de grote promotor voor het bouwen van de Duitse vloot en zijn motieven daarbij zouden voornamelijk gevoed zijn door de wens om Engeland een lesje te leren.(23)
Er is zeer veel onzin over de Duitse keizer verteld, daar zijn legio voorbeelden van te noemen. De gedachte echter dat een land miljarden en miljarden zou besteden aan de bouw van haar slagvloot omdat haar leider zich daarmee zou willen manifesteren en uit persoonlijke rancune tegenover Engeland, is eigenlijk te absurd voor woorden en komt ook niet met de werkelijkheid overeen.
Het is volstrekt juist dat Wilhelm de grote promotor was voor de bouw van een grote slagvloot. Hij geloofde hartstochtelijk in de noodzaak tot het voeren van een wereldhandelspolitiek en hij zag deze politiek als een conditio sine qua non voor het voortbestaan van het Duitse Rijk en dat was, gezien in het licht van die tijd en van alles wat we nu weten, toch niet zo onlogisch.
De stelling dat de Duitse vloot uitsluitend werd gebouwd om zijn persoonlijke ambities te vervullen is meer dan baarlijke nonsens. Men gaat dan ook nog voorbij aan het feit dat het niet Wilhelm maar de Rijksdag was die het budget voor de marine vaststelde en het was dus de facto de Rijksdag die de grootte van de vloot vaststelde en niet de keizer.
Als men de behandeling van Tirpitz vlootwet in de Rijksdag van 1897 volgt, dan wordt het heel duidelijk dat die behandeling ruim twee jaar heeft geduurd en dat de keizer daarbij geen enkele invloed heeft kunnen uitoefenen. In tegendeel. Eerdere pogingen van Wilhelm om de Rijksdag te bewegen zijn wensen aangaande de vloot te honoreren, liepen allen schipbreuk en leverden alleen maar negatieve reacties op en hij kreeg daarbij geen enkele medewerking en had dan ook geen schijn van kans om zijn plannen er door te drukken. Pas bij het aantreden van Tirpitz veranderde de houding van de Rijksdag omdat Tirpitz er in slaagde aan te tonen dat als zijn voorstellen niet zouden worden aangenomen, Duitsland haar plaats als grote mogendheid zou verliezen en economisch volledig afhankelijk zou worden. Het was Tirpitz koele, zakelijke en met feiten onderbouwde informatie en de knappe manier waarop hij deze feiten presenteerde, die de Rijksdag er van overtuigde dat het landsbelang vereiste dat ze haar toestemming tot het uitvoeren van zijn plannen, moest geven en dat was eerder ondanks de keizer dan dankzij de keizer.
Voor alle duidelijkheid, Wilhelm steunde inderdaad met alle macht de plannen van de admiraal, hij was zonder enige twijfel ook de grote promotor en hij heeft door zijn houding ook zonder twijfel inderdaad veel invloed uitgeoefend op de publieke opinie terzake, maar hij was niet de man die er in slaagde de Rijksdag te overtuigen of door miggel van dwang tot het bouwen van een vloot aan te zetten. Wilhelm had niet zoveel macht en het was Tirpitz die er in slaagde de Rijksdag met feiten en niet met emotionele argumenten, over de streep te krijgen. Tot op zekere hoogte zegevierde op dat moment ook in Duitsland de democratie (de Rijksdag) over de autocratie (de keizer).
Men kan nu aanvoeren, en men doet dat dan vaak ook, dat in het Duitsland van Wilhelm toch niemand iets te zeggen had, behalve Wilhelm zelf en dat de Rijkskanselier Von Bülow meer een soort bediende of gewillige vazal was dan een onafhankelijke politicus zodat Wilhelm in feite dus toch de uiteindelijke verantwoording in het Rijk droeg.
Maar dan is men toch onvoldoende op de hoogte van de werkelijke gang van zaken in het Duitsland van die tijd. De macht van Wilhelm was minder groot dan men vaak suggereert. De Rijkskanselier, en zeker ook Von Bülow, was niet de gewillige slaaf zoals wel beweerd is. Wilhelm had in zeker opzicht macht, veel invloed maar steeds tot aan precies vastgelegde grenzen en als hij die al eens overschreed, dan werd hij soms zelfs op vernederende wijze door de Rijksdag teruggefloten. In een geval was dit voor hem zelfs aanleiding te overwegen af te treden. Zijn grote mond en vaak stoere woorden hebben wat dat betreft vaak misleidend gewerkt maar in werkelijkheid was zijn macht niet oneindig en moest ook hij binnen de lijnen van wat was vastgelegd opereren.
