Kolchozen, sovchozen en koelakken in de Sovjet-Unie

In de voormalige Sovjet-Unie werd in de landbouw onderscheid gemaakt tussen zogeheten kolchozen en sovchozen. Een sovchoz was een collectieve boerderij waar boeren volledig in dienst van de staat werkten. Op een kolchoz hadden boeren nog een klein stukje eigen grond in bezit.

Beide boerderijvormen ontstonden als gevolg van de collectivisatie van de landbouw onder Jozef Stalin. Hierbij werd de klasse van zelfstandige boeren, de zogeheten ‘koelakken’, grotendeels vernietigd. In 1935 was de collectivisatie voltooid. Op dat moment waren er circa 240.000 kolchozen. Deze produceerden in totaal 85 procent van de landbouwproducten. Vanuit de sovchozen werd 9 procent geleverd. Het restant was afkomstig uit de privésector.

Kolchoz

Het woord kolchoz is een samenstelling van kollektivnoje chozjajstvo, wat zoveel betekent als ‘collectieve huishouding’. Vanaf 1929 stuurde Stalin speciale eenheden het land in om stedelingen te dwingen op allerlei plekken in het land collectieve landbouwbedrijven te stichten. Volgens Stalin strookte het idee van boeren die de beschikking hadden over een eigen stuk grond, niet met de communistische leer. De grond was voortaan van iedereen en dus van de staat. De collectieve landbouwboerderijen kregen land van de staat toegewezen. In ruil moest men belasting betalen en voedsel aanleveren, waarvoor de staat lage prijzen betaalde.

Gemiddeld omvatte deze kolchozen zo’n dertig individuele boerderijen. Deze boeren kregen dus land in beheer. Het enige echte eigen bezit bestond doorgaans uit een woning, een klein beetje vee en een moestuin. De leden van de kolchoz kregen betaald op basis van werkdagen. Anders dan bij de sovchozen waren de boeren officieel niet in dienst van de staat. Hun loon was afhankelijk van de opbrengst van bijvoorbeeld het graan, dat werd afgenomen door de staat. Op die manier draaiden de boeren echter ook op voor misoogsten.

Officieel was toetreding tot de kolchozen vrijwillig, maar ‘koelakken’ die weigerden zich aan te sluiten bij een collectieve boerderij, werden op grote schaal gedeporteerd. Veel Russen beschouwden de collectivisatie van de landbouw als een stap terug en een terugkeer naar de lijfeigenschap. Vanwege terreurmaatregelen zagen velen zich uiteindelijk toch genoodzaakt toe te treden tot een collectieve boerderij. Vanwege verzet van boeren, die soms zelfs vee slachten omdat ze het niet aan de collectieve wilden afstaan, zag Stalin zich tijdelijk genoodzaakt enigszins gas terug te nemen voor wat betreft de collectivisatie.

Sovchoz

Op een sovchoz (samentrekking van sovetskoje chozjajstvo – radenbedrijf) werkte men volledig in dienst van de staat en kreeg men een regulier salaris. Bij deze staatsbedrijven, waarvan de eerste op 14 februari 1919 werd gesticht, hield men zich vooral bezig met de verwerking van landbouwproducten. De sovchozen waren volledig gemechaniseerd en kwamen vooral voor in dunbevolkte gebieden.

Overzicht van Boeken over de geschiedenis van Rusland

Bronnen ▼