Op het Koninginneplein dat als het ware de toegangspoort vormt van Schaarbeek, een gemeente behorend tot het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, staat de uit de negentiende eeuw daterende Sint-Mariakerk. Niet alleen is dit bijzonder imposante godshuis nauw verweven met het Belgisch vorstenhuis, maar heeft het eveneens een boeiende geschiedenis.
Hoe het allemaal begon
Van Overstraeten opteerde voor een romaans-byzantijnse stijl in combinatie met gotische bouwelementen en begon de werkzaamheden aan de kerk in 1846. Op een octogonaal grondplan omringd door een zestal meerhoekige zijkapellen voorzag hij een door bloemvormig gelobde pijlers gedragen koepel. Ter hoogte van de kroonlijst dienden een reeks vensters te zorgen voor de nodige lichtinval van bovenuit. De glas-in-loodramen waren dan weer het werk van de getalenteerde in Frankrijk geboren glazenier Jean-Baptiste Capronnier (1814-1891) en zijn zoon Jules-Adrien (1838-1914). Om het geheel van de structuur te verstevigen voegde Van Overstraeten luchtbogen toe om zo de horizontale krachten vanuit het bouwwerk over te brengen naar de steunberen.
De opeenvolgende architecten
Toen Van Overstraeten echter drie jaar later plots kwam te overlijden ten gevolge van cholera, nam zijn vroegere professor, de architect Lodewijk Roelandt (1786-1864) de leiding van de werken over. Hoewel de bouw door geldgebrek vaak onderbroken moest worden en het kerkgebouw dus nog verre van voltooid was, werden er al in 1853 erediensten opgedragen. In 1864 stierf ook Roelandt en werd architect Gustave Hansotte (1827-1886) belast met de verdere afwerking van het godshuis. Deze liet al bij al vrij ingrijpende wijzigingen uitvoeren aan het oorspronkelijk ontwerp. Maar ook Hansotte overleed alvorens de kerk zijn definitieve afwerking had.
De verdere geschiedenis
In de jaren daarop maar vooral tijdens het interbellum was de Mariakerk vaak het toneel van somptueuze bruiloft- en begrafenisceremonies. Bijzonder was zonder enige twijfel de uitvaartplechtigheid van de Italiaanse componist Giacomo Puccini die in november 1924 te Brussel plots was komen te overlijden als gevolg van complicaties bij de behandeling van keelkanker. De begrafenisceremonie lokte tal van bezoekers en heel wat nieuwsgierigen, temeer omdat de Italiaanse orkestleider Arturo Toscanini (1867-1957) speciaal naar Brussel was overgekomen om tijdens de plechtigheid een treurmars uit één van Puccini’s opera’s te dirigeren.
Na de Tweede Wereldoorlog begon echter stilaan het verval. In 1966 was het kerkgebouw dermate bouwvallig dat het uit veiligheidsoverwegingen voor het publiek werd gesloten. Heel vlug werden er door enkele bouwpromotoren plannen gesmeed om het godshuis te slopen. Hevig protest van vele buurtbewoners en de hoge kosten voor de afbraak van de kerk zorgden er evenwel voor dat het project uiteindelijk niet doorging. Hoewel al in 1976 bij Koninklijk Besluit het gebouw als erfgoed werd geklasseerd duurde het toch nog tot begin van de jaren tachtig alvorens de de nodige fondsen konden vrijgemaakt worden om de restauratiewerken aan te vangen. Bovendien ontstond er in 1985 tijdens de werkzaamheden een felle brand die onder meer aan de koepel heel wat bijkomende schade veroorzaakte waardoor de restauratie enorme vertraging opliep.
Oude luister
Heden ten dage is de Mariakerk gelukkig opnieuw volledig in haar luister hersteld en vormt ze omwille van haar imposante en bijzondere bouwstijl een unicum binnen de Brusselse sacrale godshuizen.
Overzicht van bezienswaardigheden in Brussel
Boek: Brussel, geschiedenis van een Brabantse stad
