Edwin Ruis
Alle steden hebben een geschiedenis, maar sommige steden hebben meer geschiedenis dan andere. Leipzig is zo’n stad. In de tweede stad van Oost-Duitsland huisden grote musici. En ze speelde een grote rol in de ‘Wende’.
In 1497 kreeg het Saksische Leipzig beurs- en stapelrechten van Maximiliaan I, keizer van het Heilige Roomse Rijk. De stad ontwikkelde zich tot het grootste binnenlandse handelscentrum van Duitsland. Er vonden ook minder aardse zaken plaats. In 1519 hield Maarten Luther er een dispuut met zijn tegenstander Johannes Eck over de verkoop van aflaten.
Luther bezocht de stad zeker zeventien keer tijdens zijn leven. Naast handelscentrum was de stad in die tijd ook een belangrijke boeken- en uitgeversstad. En in die rol was het belangrijk voor de verspreiding van ideeën en gezangboeken van de Reformatie. Veel van Luthers geschriften werden hier gedrukt en verder verspreid. In het historische centrum staan de Nicolaikerk en de Thomaskerk als getuigen van deze tijd.
De historische binnenstad
Het historische centrum van Leipzig is niet erg groot. Binnen een actieradius van iets minder dan één kilometer bevinden zich de meeste bezienswaardigheden. De stad kenmerkt zich niet alleen door barokke koopmanswoningen en kerken, maar ook door de vele handelsbeurzen die er door de eeuwen heen waren gevestigd. Grote gebouwen waar goederen uit de stad en Saksen ten toon werden gesteld voor handelaren. Tegenwoordig hebben ze een andere functie gekregen als kantoor, hotel of winkelgalerij.
Ten tijde van de communistische dictatuur zijn de meeste historische panden in de binnenstad bewust verwaarloosd. Sterker nog. In 1968 blies de overheid de oude Paulinerkerk van de in 1409 opgerichte Universiteit Leipzig op. Gewoon om het statement te maken dat het oude voorbij was en er een nieuwe tijd was aangebroken onder leiding van het extreemlinkse DDR-regime. Die tijd duurde gelukkig maar tot 1989.
‘Wir sind das Volk’
De Leipzigers zijn nog steeds trots op de vreedzame opstand die zij op 4 september 1989 begonnen. De ‘Montagsdemonstrationen’ waren geweldloze massademonstraties tegen het regime onder de leus ‘Wir sinds das Volk’. Vanuit Leipzig verspreidden ze zich naar andere steden in de DDR. Zonder steun uit de Sovjet-Unie hield het regime geen stand en op 18 maart 1990 werden vrije verkiezingen gehouden, spoedig gevolgd door de hereniging van West- en Oost-Duitsland.
Zoet is dan ook de wraak, als je vandaag de dag door Leipzig wandelt en ziet hoe de stad met liefde is hersteld. De Paulinerkerk staat er ook weer aan de Augustusplatz, maar in een moderne glazen jas van de Nederlandse architect Erick van Egeraat. Leizpig is daardoor een aantrekkelijke mix van oud en nieuw geworden. Wie meer wil weten over de DDR-periode bezoekt het Zeitgeschichtliches Forum en het Museum “in der Runden Ecke” dat gaat over de Stasi, de geheime communistische politie.
Barokmuziek
In 1723 kwam de positie van cantor, muzikaal leider van de St. Thomaskerk, vrij. Het was de belangrijkste kerk van de stad met bijhorende koor en school. Het ambitieuze stadsbestuur benaderde de beroemdste barokcomponist, organist en dirigent van die tijd: Georg Philipp Telemann. Maar Telemann had geen belangstelling. De tweede keus van de stad was Christoph Graupner. Maar ook van hem ontving het bestuur een afwijzing. Uiteindelijk nam men daarom maar genoegen met de kapelmeester van vorst Leopold van Anhalt-Köthen: Johann Sebastian Bach.
Bach woonde en werkte tot zijn dood in 1750 in Leipzig. Hij componeerde er de Matthäus-Passion en nog veel meer. Menig Bachliefhebber zal de bedevaart naar de Thomaskerk, het Bachmuseum of de archieven hebben gemaakt. En niet te vergeten: het jaarlijkse Bach Festival. Maar het muzikale genie Bach was niet de enige die zijn weg naar Leipzig wist te vinden.
Gewandhaus
In 1835 werd Felix Mendelssohn Bartholdy muzikaal leider van het Gewandhausorkest. Het belangrijkste orkest van de stad begon zijn bestaan op de zolder van het hoofkwartier van de textielhandelaren van Leipzig, het ‘Gewadenhuis’. Mendelssohn geldt als een belangrijke vernieuwer van de klassieke muziek en een van de grootste componisten van de Romantiek.
Net als Bach heeft Mendelssohn zijn eigen museum in Leizpig, het Museum im Mendelssohn-Haus. Het is gevestigd in zijn voormalige woning. Het is ook in dit huis dat hij op 38-jarige leeftijd stierf. Naast de stijlkamers in Mendelssohns ruime appartement, bevindt zich op de begane grond een zaal, waarin je zelf zijn stukken kunt dirigeren met behulp van een digitaal orkest dat daadwerkelijk reageert op het gezwaai met de dirigeerstok. Mendelssohn was namelijk een van de eerste dirigenten die van dit hulpmiddel gebruik maakte.
En dan is Leipzig ook nog eens de geboorteplaats van Richard Wagner, die veel ontleende aan Mendelssohn. Maar ook jaloers was en een hekel had aan de naar het christendom overgestapte Jood. Op de plek van Wagners geboortehuis staat nu een filiaal van MediaMarkt. Wie het Notenspoor door de stad volgt, komt vanzelf langs de belangrijkste muzikale punten.
Leipzig bezoeken
Leipzig is vreemd genoeg nog niet echt “ontdekt”. Komt dat omdat het slechts de tiende stad van Duitsland is? Omdat we massaal naar Berlijn, Keulen en München afreizen? Wie een stedentrip maakt zal daarom buiten het hoogseizoen weinig andere toeristen tegenkomen.
Wat is er in Leipzig naast het bovenstaande nog meer te zien en te doen? Geschiedenisliefhebbers kunnen onder meer hun hart ophalen in het Altes Rathaus (anno 1556) waarin zich het Stadtgeschichtliches Museum bevindt. Buiten het centrum staat het enorme Völkerschlachtdenkmal dat werd gebouwd ter herinnering aan de Slag bij Leipzig in 1813. Napoleon werd er voor het eerst verslagen en daarna naar Elba verbannen.
Op het gebied van de kunst is het niet alleen muziek wat de klok slaat. De stad is bezig met een culturele wederopstanding. Waar Berlijn te populair en dus te duur wordt, trekken jong en minder jong naar Leipzig. De stad groeit, bloeit en huisvest zeker 40.000 studenten. In Museum der bildenden Künste is veel te zien en in het Kunstkraftwerk, een oud ketelhuis waar het water voor de stad werd opgewarmd, vinden tegenwoordig multimediale kunstprojecten plaats.
Leipzig is zeker een bezoek waard voor wie een minder voor de hand liggende stedentrip wil maken.
Ook interessant: De slag bij Leipzig – Völkerschlacht
…en: “Wir sind das Volk” – 25 jaar vreedzame revolutie
Overzicht van Boeken over de geschiedenis van Duitsland
