Let Dutee Run - De strijd van Dutee Chand uit India

Voor het eerst sinds de invoering van de regels over deelname aan de vrouwencompetitie heeft een atlete protest aangetekend bij het hoogste sporttribunaal: The Court of Arbitration for Sport. Het gaat om de 19-jarige Dutee Chand uit India die zich niet wil neerleggen bij haar schorsing omdat ze een hoge testosteronwaarde heeft (T-waarde). Geslachtskeuringen, hoe zat het ook al weer?

In 1936 worden voor het eerst vrouwen geschorst uit de competitie. Drie vrouwen die volgens de medici ‘hermafrodiet’ zijn, mogen niet in Berlijn uitkomen op de Olympische Spelen. Na de oorlog is er zoveel roddel op de baan over het vermeende geslacht van deelneemsters dat de Internationale Amateur Atletiek Federatie besluit om alle vrouwen te verplichten naar de gynaecoloog te gaan voordat ze mogen uitkomen op de grote kampioenschappen.

Het eerste slachtoffer van deze procedure is Foekje Dillema. Dillema weigert naar de keuring te gaan. Achteraf, in 2008 wordt een Y-chromosoom aangetoond in haar DNA. Dillema had daardoor zowel vrouwelijke als mannelijke geslachtskenmerken en ongetwijfeld een hoge T-waarde. Ze zou toen en ook nu niet door de keuring zijn gekomen. Na Dillema zijn tientallen vrouwen op basis van onbetrouwbare testen en gebrekkige kennis van chromosomen en hormonen geschorst uit de competitie.

Rond 1990 blijkt dat de meeste vrouwen die uit de competitie gehaald zijn testosteron-ongevoelig zijn. Ze hebben een hoge T-waarde, maar hun lichaamscellen reageren niet op dit mannelijke hormoon. Deze vrouwen zijn genetisch man (XY), maar omdat testosteron geen invloed heeft worden ze uiterlijk als vrouw geboren en leven ze ook als vrouw. Bij hun sportprestaties hebben ze geen enkel voordeel van een hoge T-waarde.

In de eerste tien jaar van deze eeuw blijft het maar rommelen bij de keuringen. Er is veel protest tegen de onmenselijkheid van geslachtskeuringen. Er is bovendien geen sprake van bedrog en wetenschappelijk is het ook niet hard te maken dat vrouwen met een hoge T-waarde betere sportprestaties leveren. De vrouwen die ongevoelig zijn voor testosteron blijken immers ook bovenmatig goed te presteren.

Medische behandeling

Met de schorsing in 2009 van de Zuid-Afrikaanse Caster Semenya, wier gegevens op straat komen te liggen, besluiten de internationale bonden om voor het eerst regels op te stellen voor de deelname van vrouwen in de competitie. Volgens onder meer het IOC is testosteron de doorslaggevende factor in verschillen in sportprestaties tussen vrouwen en mannen. De T-waarde wordt bepaald als er twijfel is over een atlete. Als de atlete met een hoge T-waarde ongevoelig is voor testosteron mag ze zonder meer door, vrouwen die wel gevoelig zijn moet eerst een medische behandeling ondergaan. Dat geldt dus nu ook voor de Indiase Dutee Chand. Maar zij legt zich er niet bij neer.

Chand heeft als eerste atlete protest aangetekend. Haar argumenten zijn dat haar testosteronwaarde natuurlijk is; dat zij geen onnodige medische behandeling wil ondergaan en dat de geslachtskeuringen discriminatoir zijn. Bij mannen wordt immers niet gekeken naar de T-waarden en die kunnen veel verder uiteenlopen dan bij de vrouwen.

Het kan nog wel even duren voordat the Court of Arbitration for Sport in Zwitserland uitspraak doet. Het is niet alleen ingewikkeld, het ligt ook gevoelig.

~ Max Dohle