In de doorgang van het huis “De Sterre” op de hoek van de Karel Bulsstraat en de Brusselse Grote Markt valt onderaan een gedenkplaat het beeldhouwwerk te zien van de Brusselse schepen en volksheld Everaard t’ Serclaes.
De voorgeschiedenis
t’Serclaes, heer van Cruyckenbourgh, was één van de Aldermannen of schepenen die samen met de Amman in die tijd de bestuurlijke autoriteit en het juridisch gezag over de stad uitoefenden. Toen in december 1355 Jan III, hertog van Brabant zonder mannelijke nazaten kwam te overlijden, werd zijn oudste dochter Johanna (ca. 1322-1406) tot hertogin van Brabant en Limburg uitgeroepen. De graaf van Vlaanderen, Lodewijk van Male (1330-1384), betwistte echter de erfopvolging en bezette gewapenderhand Brussel. t’Serclaes kon kort daarna met een list de stad binnendringen en leidde de aanval die een einde maakte aan de Vlaamse bezetting. t’Serclaes werd met zijn drieste actie door de Brusselaars bejubeld als een ware volksheld. Het gewapend conflict tussen het graafschap Vlaanderen en het hertogdom Brabant zou de geschiedenisboeken ingaan als de “Brabantse Successieoorlog”.
De laffe aanslag
De Brusselse schepenen onder leiding van Everaard t’ Serclaes zagen dergelijke gebiedsuitbreiding van Abcoude echter niet zitten en wisten de verkoop te verhinderen. De heer van Gaasbeek die zijn plannen hierdoor gedwarsboomd zag, zon op wraak en gaf aan zijn baljuw en zijn bastaardzoon Willem van Kleef de opdracht om samen met enkele handlangers t’Serclaes in een hinderlaag te lokken en hem om het leven te brengen. Op zesentwintig maart 1388 werd t’Serclaes bij valavond op weg van Lennik naar huis overmeesterd en door de ingehuurde moordenaars van Abcoude zwaar toegetakeld. Eén van zijn voeten werd afgehakt en zijn tong uitgesneden. Het was Jan van Stalle, de deken van Halle, die de zieltogende t’Serclaes vond en hem in allerijl naar Brussel overbracht waar hij enige dagen later aan zijn verwondingen bezweek.
Toen de Brusselaars over deze laffe daad en de dood van hun volksheld vernamen besloten ze, uitzinnig van woede, om massaal het kasteel van Gaasbeek te belegeren. Sweden van Abcoude was intussen naar Diest gevlucht en probeerde via bemiddeling met Johanna de gemoederen te bedaren door een aanzienlijke som als zoengeld voor te stellen. De Brusselaars, nog steeds hevig verbolgen over wat gebeurd was, hadden hier echter geen oren naar en maakten de burcht met de grond gelijk.
Het zou eveneens in Gaasbeek geweest zijn dat de Brusselaars hun bijnaam van “kiekenfretters” kregen. Om hun overwinning te vieren, hielden ze volgens een overlevering namelijk een enorme schranspartij waarbij honderden kippen werden verorberd…
Gedenkmonument als ode aan Everaard t’ Serclaes
Volksgeloof en legendes
Over de ‘bijzondere’ krachten van het beeldhouwwerk doen ettelijke legendes de ronde. Eén ervan wil dat al wie over de arm van de afgebeelde Everaard t’ Serclaes wrijft van ongeluk gespaard blijft of een jaar van geluk in de liefde tegemoet gaat. De waarheid is natuurlijk minder romantisch. Het verhaal werd namelijk in de jaren twintig van de vorige eeuw verzonnen door een gewiekste markthandelaar die, om klanten te lokken naar zijn kraam, dit kletspraatje verspreidde. Het gerucht ging echter vrij vlug een eigen leven leiden en sindsdien kunnen toeristen en de meeste voorbijgangers de drang niet weerstaan om over het beeld te wrijven. De aanrakingen doorheen de jaren werden het beeldhouwwerk uiteindelijk fataal. De arm was vrijwel helemaal afgesleten en de patina totaal verkleurd. Het Brussels stadsbestuur besloot daarom in 2011 om het zwaar beschadigde beeld te verwijderen en het te vervangen door een exacte kopie.
Overzicht van bezienswaardigheden in Brussel
Boek: Een geschiedenis van België – Voor nieuwsgierige kinderen (en hun ouders)
