Wekelijks verschijnen er nieuwe geschiedenisboeken. Van lijvige studies tot publieksboeken en van naslagwerken tot historische strips. Op Historiek plaatsen we veel voorpublicaties en we bespreken zoveel mogelijk titels, maar alles bespreken is ondoenlijk. Daarom hebben we de rubriek ‘signalementen’. Hier plaatsen we wekelijks een bericht met daarin recent verschenen en besproken titels.

<<< Signalementen week 40 | Signalementen week 42 >>>

Selectie week 41

De zijderoute

Een verslag over de enige echte zijderoute: de oude handelsweg tussen Oost en West van China naar Iran. Aan de hand van unieke vondsten en antieke bronnen beschrijft de veelgeprezen Yale professor Valerie Hansen dat de zijderoute een aaneenschakeling van markten was, waar meer in papier dan in zijde werd gehandeld, maar vooral een culturele overdracht was van ideeën, technologieën en artistieke motieven tussen het Romeinse en Chinese rijk.
Fragment: De grotten van Dunhuang
Een gedreven buitenstaander

Jacobus Henricus van ’t Hoff (1852-1911) was een van Nederlands grootste, maar ook kleurrijkste wetenschappers. Als student betoogde hij dat moleculen een ruimtelijke structuur hebben, terwijl velen er nog aan twijfelden of moleculen wel bestonden. Hij gaf de scheikunde een nieuw gezicht door de introductie van fysische methoden en bood inzicht in het verloop van chemische reacties. Maar hij schreef ook gedichten, had Byron en Heine paraat en vond dat echte wetenschap niet buiten verbeeldingskracht kon. Zijn leven lang heeft hij gestreden om – bevrijd van administratieve verplichtingen – zich volledig te kunnen wijden aan wetenschappelijk onderzoek. Buitenlandse universiteiten wilden hem dat maar wat graag geven.
Kijken maakt gelukkig

Tragedie en hoop, verlossing en verdoemenis, wanhoop en inspiratie – in ‘Kijken maakt gelukkig’ speurt Gawie Keyser via zijn eigen leven naar de unieke wijze waarop cinema verhalen aanreikt die ons helpen beter te leven. Zijn zoektocht begint bij de vroege tijd van de kunstvorm, Carl Theodor Dreyers zwijgende meesterwerk ‘The Passion of Joan of Arc’, en eindigt bij Claire Denis en haar schokkende film ‘High Life’, over verloren mensen in de verre ruimte. Regisseurs zoals Orson Welles, Robert Bresson, Alfred Hitchcock en Agnes Varda passeren de revue. Maar ook de grote levenslessen van de ‘Koning van de Apen’, de Marx Brothers en vele andere filmfiguren komen aan bod.
Na de revolutie

Vanuit het perspectief van de jongeren, ‘de verloren generatie’, schetst Jan Konst een prachtig en zeer herkenbaar beeld van een decennium dat het aanzien van Nederland blijvend zou veranderen. Zo’n tweeënhalf miljoen Nederlanders, geboren tussen 1955 en 1965, worden gerekend tot de ‘verloren generatie’. Zij groeien op met de onbevangenheid en overvloed van de jaren zeventig, maar krijgen als jonge volwassenen na 1980 te maken met massawerkloosheid en een allesbeheersende recessie.
Fragment: Een paranormale priester in Baarn
Russenangst

Boedapest staat in brand en het ratelen van de Russische tanks is op de Nederlandse radio te horen. Het is zondagmorgen 4 november 1956. In de krappe huiskamer in het Friese Joure zit Tony van der Meulen (10) samen met het gezin aan de radio gekluisterd. Nu gebeurt waar iedereen bang voor was: de Russen vallen aan. Meteen al die zondagavond trekt een golf van woede en angst over Nederland. Communisten worden op straat nagezeten. In Russenangst gaat Tony van der Meulen op reis door zijn journalistieke leven. Een leven waarin de angst voor de Russen een terugkerend thema is, vanaf die overrompeling van Hongarije in 1956 tot de vergiftiging van Navalny en de trollenoorlog van nu.
Bespreking: De angst voor de Russen zit er diep in
Taal is alles wat het geval is

Taal is de stof waar dromen van worden gemaakt, ideeën in worden geformuleerd en waar verhalen uit worden geboren. En ook al loert het misverstand overal, ‘omdat de helft van de mensheid zich slecht uitdrukt en de andere helft slecht luistert’, een andere wereld is er niet, schrijft Imme Dros in Taal is alles wat het geval is. Met een beroemde tekst van de filosoof Ludwig Wittgenstein als vertrekpunt begint taalmens Dros een virtuoze zoektocht naar de herkomst van woorden en zinnen, waarin ze laat zien wat klanken met ons doen, hoe taal betovert en misleidt. En hoe we altijd aan het vertalen zijn. Niet alleen de teksten uit een vreemde taal, maar ook die uit onze omgangstaal, omdat geen individu hetzelfde klinkt.
Wortel en tak

Wij rijden Nyrob binnen in een tweedehandse Hyundai-bus die wordt bestuurd door een kleinzoon van Krim-Duitse bannelingen annex ‘speciale migranten’. Na de oorlog waren deze hierheen verbannen om verder te werken aan de industrialisatie van het Sovjetimperium. Gewoon ergens aan een rivier uitgeladen om er een stad te bouwen. De Oeralregio is van oudsher het land van bannelingen en kampen, met de woeste natuur als de beste bewaker. Hoe kwam mijn vader hier 76 jaar geleden aan? Per boot, per smal spoor, lopend? Misschien het eerste, want Nyrob ligt aan de rivier Kolva die weer met talloze andere riviertjes is verweven in dit barre waterland, 300 kilometer onder de poolcirkel.
De erfenis van Pilatus

In ‘De erfenis van Pilatus’ betoogt Anne-May Wachters-van der Grinten dat veel teksten uit de evangeliën opnieuw bestudeerd moeten worden. Een foute interpretatie kan leiden tot anti-judaïsme en antisemitisme. In de eerste eeuw n. Chr. ontstond een diepe kloof tussen de joden die Jezus als de Messias zagen en christen werden tegenover de joden die dat niet deden. Deze kloof werd versterkt doordat veel niet-joden zich aansloten bij het christendom. In de evangeliën, die 40 tot 60 jaar na Jezus’ dood tot stand kwamen, staan nogal wat beschuldigende woorden over de joden. In de christelijke literatuur werden deze beschuldigingen tussen 300 en 550 n. Chr. opgetekend.
De muze van de gokverslaafde

Een onthullend portret van de moedige vrouw die het leven en werk van Dostojevski redde. In de herfst van 1866 solliciteerde de twintigjarige stenograaf Anna Snitkina naar een functie bij een schrijver die ze verafgoodde: Fjodor Dostojevski. De radicale en veelgeprezen romanschrijver van onder meer Misdaad en straf maakte meteen indruk op de geëmancipeerde Snitkina en het leidde tot een van de meest turbulente en gedenkwaardige huwelijken uit de literatuur. En tot enkele van Dostojevski’s beste werken, waaronder De idioot en De gebroeders Karamazov.
De toverlantaarn

Ironische beschrijvingen van ons dagelijks leven, in een schrijfstijl vol negentiende-eeuwse elementen. In De Toverlantaarn projecteert Suzanne Voets een wereld vol levendige taferelen, kleurrijke types en geestige anekdotes, waarbij ze de negentiende eeuw verweeft met onze moderne tijd. Net als in de Camera Obscura van Hildebrand, een van de belangrijkste literaire werken uit onze literatuurgeschiedenis, staat het dagelijks leven centraal en wordt ons een spiegel voorgehouden. Het voert ons terug naar de schilderachtige tijd van toen, zonder dat het hedendaagse uit het oog verloren wordt.