Wekelijks verschijnen er nieuwe geschiedenisboeken. Van lijvige studies tot publieksboeken en van naslagwerken tot historische strips. Op Historiek plaatsen we veel voorpublicaties en we bespreken zoveel mogelijk titels, maar alles bespreken is ondoenlijk. Daarom hebben we de rubriek ‘signalementen’. Hier plaatsen we wekelijks een bericht met daarin recent verschenen en besproken titels.

<<< Signalementen week 48 | Signalementen week 50 >>>

Selectie week 49

De Beethovenstraat

Al dertig jaar doet journalist Frank van Kolfschooten onderzoek naar de geschiedenis van de chique Beethovenstraat in Amsterdam-Zuid. De belangrijkste winkelstraat uit het Plan Zuid van Berlage heeft een indrukwekkend verleden, en nog altijd duiken er nieuwe verhalen op. In de jaren dertig vestigden zich er veel Nederlandse Joden en Duits-Joodse vluchtelingen, maar het Joodse karakter van de straat – bijgenaamd ‘Brede Jodenstraat’ – werd door de Duitse bezetters tenietgedaan vanuit twee panden in de buurt. Vanaf ‘tramhalte Beethovenstraat’ werden 18.000 Joden op transport gesteld naar de vernietigingskampen.
Fragment: Verzet en verraad in de Beethovenstraat (1943)
De blik van Dürer, Albrecht Dürers reis door de Nederlanden

De grote Albrecht Dürer (1471-1528) is zonder twijfel een van de bekendste Duitse kunstenaars. Als vaandeldrager van de noordelijke renaissance was Dürer tevens een van de eerste echte Europese kunstenaars: zijn oeuvre bezit een opvallend internationaal karakter en vormt een brug tussen Noord en Zuid. De vele reizen die hij door het vroegmoderne Europa maakte, drukten alle hun stempel op zijn artistieke persoonlijkheid. Zijn laatste grote reis bracht hem in 1520-1521 naar de Lage Landen.
Bespreking: Albrecht Dürer, de reizende kunstenaar-ondernemer
De zwarte dood
Corona komt qua slachtoffers niet in de buurt van de grootste pandemie in Europa: de Zwarte Dood in 1347-1352. Wel kwam de pest net als Covid-19 via Italië aan in West-Europa. Professor Harrison pakt de geschiedenis zoals gebruikelijk pan-Europees aan. Hij vertelt niet alleen hoe de pest zich verspreidde van de Middellandse zee naar Scandinavië, maar ook hoe de gewone mensen in de veertiende eeuw zich lieten behandelen, in quarantaine gingen en de epidemie trachten te bezweren.
Fragment: Is de pest echt verdwenen?
Dieren in het Derde Rijk

Dieren in de ideologie en het dagelijks leven van het Derde Rijk: Jan Mohnhaupt vertelt een nog weinig bekend hoofdstuk van de nazigeschiedenis. Coloradokevers als oorlogswapen, varkens voor de ‘volksvoedselvoorziening’ – de nazi’s eigenden zich dieren toe. Bij hun rassenwaan vervulde het fokken van honden een voorbeeldfunctie. Insecten waren onderdeel van oorlogsplannen.
Bespreking: Dieren in het Derde Rijk
Hiëronymus van Beverningk tijdens het Rampjaar 1672
Klem tussen Johan de Witt en Willem III. Zo kan men de positie van de Goudse regent en diplomaat Hiëronymus van Beverningk in 1672 het beste kenschetsen. Aanvankelijk steunt hij het bewind van raadspensionaris De Witt, maar geleidelijk verandert hij van gedachten en ziet hij voor prins Willem III wel een toekomst weggelegd in de Republiek. Toen die Republiek in 1672 werd aangevallen door de Engelsen, Fransen en de bisschoppen van Münster en Keulen – het Rampjaar –, streed Beverningk aan de zijde van Willem III. Na de moord op de gebroeders De Witt door Oranjegezinden vreesde hij voor zijn leven.
Korte verhalen uit de Vroegmoderne Tijd
In de Vroegmoderne Tijd, ruwweg tussen de vijftiende en het begin van de negentiende eeuw, werd de oude wereld op zijn kop gezet. Wetenschappers verlichtten het denken, kunstenaars brachten de cultuur tot nieuwe bloei en rebelse geestelijken hervormden het geloof. Maar dat ging niet zomaar: revoluties, opstanden en oorlogen waren aan de orde van de dag.
Stendhal
Ruim zestig jaar geleden ontdekte Jan Fontijn tijdens zijn universitaire studie Nederlandse taal en letterkunde het werk van Stendhal. Hij deed die ontdekking toen hij het werk van Du Perron las, die enthousiast over de Franse auteur schreef. Ook na zijn universitaire studie bleven de persoonlijkheid en het literaire werk van Stendhal Fontijn boeien. In Stendhal. Een zwervende gelukzoeker komen het leven en werk van Stendhal ruim aan bod, zoals Stendhals fascinatie voor Napoleon en voor de inwoners en de kunst van Italië, die door Stendhal in boeiende reportages vaak lovend werden beschreven.
Sapiens. Een beeldverhaal 2

Wat als wij mensen 12.000 jaar geleden in een val getrapt zijn waar we nooit uit hebben weten te ontsnappen? De pijlers van de beschaving laat zien hoe de soort Homo sapiens van nomaden in kolonisten veranderden, en steeds harder gingen werken zonder dat de kwaliteit van onze levens erop vooruitging. Een verhaal over hoe tarwe de wereld veroverde; hoe een onwaarschijnlijk huwelijk tussen een god en een bureaucraat de eerste wereldrijken opleverde; hoe oorlog, hongersnood, ziekte en ongelijkheid onderdeel van de condition humaine werden en waarom dat onze eigen schuld is.
Bespreking: Harari en de pijlers van de beschaving
Slavernij herbezien

Slavernij herbezien verkent de geschiedenis van slavernij in Azie door visuele bronnen centraal te stellen. Het traditionele beeld van slavernij in Azie wordt gevormd en gedomineerd door woorden als ‘mild’, ‘schuld’ en ‘huishoudelijk’. Maar dit is aan het verschuiven door nieuw historisch onderzoek dat juist wijst op de hardere kanten en op overeenkomsten met het Atlantische slavernijverleden.
Toma terus
Tussen 21 maart en 21 juni 1951, dit jaar precies zeventig jaar geleden, arriveerde een groep van ruim 12.500 Molukse mannen, vrouwen en kinderen in Nederland. Zowel aan Molukse als aan Nederlandse kant ging iedereen uit van een tijdelijk verblijf. Inmiddels zijn we enkele generaties verder. Tegenwoordig telt de Molukse gemeenschap volgens het CBS 70.000 personen en is er sprake van een vierde en zelfs vijfde generatie jonge mensen met een Molukse achtergrond.