Yuri Visser
Als het aan het NIOD ligt blijft de Muur van Mussert behouden. Dat blijkt uit een brief die het instituut naar de gemeente Ede heeft gestuurd, zo meldt het Reformatorisch Dagblad.
- Brief van het NIOD aan de gemeente Ede
Het bouwwerk op de Goudsberg in Lunteren werd in de jaren dertig gebouwd in opdracht van de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB). Hij werd gebruikt tijdens beruchte Hagespraken van de politieke partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de nazi’s. Het terrein rondom de gemetselde muur, waar zich ook een spreekgestoelte in bevond, werd ingericht als een soort openluchttheater voor massabijeenkomsten.
Recent ontstond er discussie over de Muur van Mussert, die momenteel flink aan het vervallen is. Verschillende partijen, waaronder Erfgoedvereniging Heemschut, pleitten voor een monumentenstatus en behoud van het bouwwerk. Tegenstanders vrezen dat de muur een toevluchtsoord voor neo-nazi’s wordt als het bouwwerk de monumentenstatus krijgt.
De gemeente Ede vroeg het NIOD advies uit te brengen over de cultuurhistorische waarde van de muur. De Edese wethouder Johan Weijland schreef daarover eerder dit jaar:
“Als zij van mening zijn dat de muur waarde heeft gaan wij hierover vervolgens in gesprek met het ministerie van Cultuur. Wij zijn als gemeente nadrukkelijk van mening dat het Rijk zich uiteindelijk over de status van de muur moet uitspreken. De NSB was een landelijke partij, het eventuele behoud van het erfgoed van deze partij is dus ook een landelijke aangelegenheid.”
De wethouder gaf verder aan dat hij persoonlijk hoopt dat de muur behouden blijft. Weijland:
“Ik vind het belangrijk dat de muur in de vorm van ‘bedenkteken’ bewaard blijft. Ik zeg met nadruk bedenkteken en niet gedenkteken, zodat we, wanneer we naar de muur kijken, gedenken aan wat gebeurd is, maar eens te meer bedenken dat we blijven waken voor de valkuil van de demagogie.”
Geen Rijksmonument
De Rijksdienst voor het Cultureel erfgoed (RCE) wees een verzoek om de muur aan te wijzen als rijksmonument vorige week nog af. De dienst liet wel weten de muur mee te nemen in een onderzoek in het kader van het nieuwe Nederlands Monumentenbeleid.
‘Fout erfgoed’
Volgens NIOD-directeur Marjan Schwegman weerspiegelt de huidige belangstelling voor de muur de aanhoudende belangstelling voor de Tweede Wereldoorlog.
“In de eigentijdse interpretatie vormt erfgoed niet zozeer een uitnodiging tot het verering van het verleden, maar biedt het veeleer de mogelijkheid tot reflectie.”
Schwegman schrijft in haar brief aan de gemeente Ede – die al in maart werd verstuurd maar nu pas openbaar is geworden – dat er verschillende locaties zijn die het trieste verleden dichterbij brengen, zoals de Hollandsche Schouwburg en het Herinneringscentrum Kamp Westerbork. Gebouwen die door de NSB zijn gebruikt, zoals zogenaamde Kringhuizen, zijn in sommige steden bewaard gebleven, maar niet altijd als zodanig herkenbaar. Het gaat bovendien niet om gebouwen die speciaal door de NSB gebouwd zijn, aldus de NIOD-directeur.
“De Muur van Mussert is bijzonder omdat het een bouwwerk betreft dat in opdracht van de toenmalige Nederlandse nationaalsocialisten is verwezenlijkt in de jaren dertig en dat van meet af aan bedoeld was als locatie om het politieke streven van de NSB publiekelijk uit te dragen.”
“Dergelijk ‘fout erfgoed’, dat betrekkelijk schaars is, kan beschouwd worden als een aanvulling op het eveneens in Nederland bewaarde oorlogserfgoed dat herinnert aan vervolging, militaire strijd en dagelijks leven tijdens de bezetting. Immers, ook een zwarte bladzijde als de NSB vormt een onderdeel van de Nederlandse geschiedenis.”
Schwegman wijst erop dat dergelijk erfgoed wel vraagt om goede informatievoorziening, omdat voor de huidige generatie een en ander niet altijd in één oogopslag te begrijpen en duiden is.
“Het bieden van context op een verantwoorde wijze maakt dat ook ‘fout erfgoed’ ertoe kan bijdragen het verleden – inclusief de schaduwzijden – dichterbij te brengen zodat de onontbeerlijke reflectie daarop kan plaatsvinden.”
De gemeente Ede heeft tegenover het Reformatorisch Dagblad laten weten de Muur vooralsnog niet aan te wijzen als gemeentelijk monument. Het wil het aangekondigde onderzoek van de RCE eerst nog afwachten.
- Brief van het NIOD aan de gemeente Ede
- Lees ook: ‘Muur van Mussert’ staat te vervallen
- Meer artikelen over de Muur van Mussert
- DVD: NSB Propaganda
