De film Nuremberg: Its Lesson for Today dateert uit 1948. Ruim zestig jaar later gaat de officiële documentaire van het Internationale Militaire Tribunaal in Neurenberg in wereldpremière. Met financiële steun van het Nationaal Archief is de documentaire recentelijk gerestaureerd.
Tijdens de voorbereidingen voor het Proces van Neurenberg had de Amerikaanse hoofdaanklager Robert Jackson besloten dat tijdens het proces gebruik zou worden gemaakt van film- en fotomateriaal. De rechtszaal werd zo opgesteld dat er gefilmd kon worden en er tevens beelden vertoond konden worden. In de documentaire Nuremberg: Its lesson for Today zijn onder meer beelden te zien die gemaakt werden tijdens het geruchtmakende proces in Neurenberg samen met beelden uit de film The Nazi Plan die destijds in de rechtszaal in Neurenberg als bewijsmateriaal werd vertoond.
– Heikelien Verrijn Stuart
In 1949 werd besloten dat Nuremberg: Its lesson for Today niet meer gedraaid zou worden in de Duitse cinema’s. Er waaide inmiddels een andere politieke wind. Duitsland moest zo snel mogelijk weer een volwaardige Europese natie worden en bij die rehabilitatie hoorden, zo meenden de Verenigde Staten, geen beelden van misdaden die door het Nazi-regime waren begaan.
De film raakte in vergetelheid. Een Engelse versie van de film werd nooit afgemaakt en de originele filmnegatieven en geluidsband raakten zoek. Sandra Schulberg, dochter van de regisseur van Nuremberg: Its Lesson for Today, vond jaren geleden de ruwe en sterk verslechterde versie van de film en begon een campagne om deze te kunnen restaureren. Ze noemt het document ‘one of the most important films never seen’. Samen met haar onlangs overleden oom Budd Schulberg, die net als haar vader nauw betrokken was geweest bij de totstandkoming van de film, heeft ze de geschiedenis van de film weten te reconstrueren.
Aan de Universiteit van Leuven ontmoette Sandra Schulberg vorig jaar Heikelien Verrijn Stuart, jurylid van de Erasmusprijs 2009. “Ik bedacht dat het prachtig zou zijn als de film in het kader van de Erasmusprijs zou worden gerestaureerd en hier in première zou gaan”, vertelt Verrijn Stuart. Restauratie van de film zou goed aansluiten bij het thema van de Eramusprijs 2009: internationale vervolging en berechting van oorlogsmisdrijven en misdrijven tegen de menselijkheid. Stichting Praemium Erasmianum vond uiteindelijk een financier bij het Nationaal Archief, dat de film in beheer krijgt. Daarnaast steunde ook het Steven Spielberg Film and Video Archive de restauratie financieel.
Lessen voor vandaag
Nuremberg: it’s lesson for today luidt de titel van de gerestaureerde documentaire die deze maand dan eindelijk haar wereldpremière beleeft. Valt er nu nog iets te leren van deze film en haar geschiedenis? “Ja”, meent jurist en tribunaalwatcher Heikelien Verrijn Stuart. “Vooral omdat we door de geschiedenis van de Schulberg-film worden gedongen na te denken over hoe wij nu omgaan met het materiaal dat de tribunalen voor Joegoslavië en Rwanda hebben opgeleverd.”
Verrijn Stuart hoopt dat tijdens het film- en debatprogramma dat rond de Erasmusprijs 2009 is georganiseerd uitvoerig gedebatteerd zal worden over de vraag hoe beelden van processen bij het Internationaal Strafhof de wereld in worden gestuurd. Dat er nagedacht wordt over de keuzes die vooraf gemaakt worden. Wat wordt er bijvoorbeeld opgenomen en hoe wordt de neutraliteit van de beelden gewaarborgd?
“De geschiedenis van de film maakt deze film interessant”, vindt Verrijn Stuart. Wie dat met haar eens is, zal met interesse kennisnemen van het feit dat Sandra Schulberg momenteel bezig is met een boek over de geschiedenis van ‘Nuremberg: Its Lesson for Today’.
