Online bladeren door het mooiste vogelboek ter wereld

Het Teylers Museum in Haarlem heeft dinsdag vijftig topstukken uit de eigen bibliotheekcollectie online gezet. Via internet kan er hierdoor onder meer gebladerd worden door het beroemdste vogelboek ter wereld en door de bekende achttiende-eeuwse Atlas major van Reinier Ottens.

Het museum heeft onder meer het zeldzame boek The Birds of America (1826-1838) van John James Audubon online gezet. Teylers Museum is de enige instelling in de Benelux die een volledig exemplaar van dit beroemdste vogelboek ter wereld bezit. Het boek werd in de negentiende eeuw gemaakt door de Amerikaanse schrijver en natuuronderzoeker John James Audubon (1785-1851). Audubon schilderde vogels, vaak op ware grootte, tijdens zijn reis door Amerika. Terug in Londen besloot hij een boek te maken. In dat boek zijn 435 platen en 1065 vogels te bewonderen.

Bijzonder was dat hij het boek in zo groot mogelijk formaat liet afdrukken, in het zogenaamde Dubbel Olifantformaat (64×97 centimeter). Hierdoor zijn de vogels in het boek op ware grootte te zien. Audubon, die naar verluidt twaalf jaar aan het boek werkte, wordt gezien als een van de meest belangrijke en invloedrijkste onderzoekers van zijn tijd. Charles Darwin citeerde hem drie keer in zijn beroemde werk The Origin of Species.

Ottens atlas

Naast het beroemde vogelboek zijn er nog 49 bijzondere stukken uit de collectie van de wetenschappelijke bibliotheek van Teylers Museum online gezet. Daaronder bevindt zich ook een beroemde achttiende-eeuwse atlas van Reinier Ottens. In de Atlantes Neerlandici van Cornelis Koeman, het standaardwerk over alle in Nederland geproduceerde kaarten en atlassen, wordt deze atlas van Ottens de “mooist ingekleurde Nederlandse atlas ter wereld genoemd”. Het Teylers Museum bezit zes delen van de Ottens atlas en al die delen zijn ingekleurd en met bladgoud gedecoreerd door ‘afsetter’ Henricus Gans.

De atlas werd ooit gemaakt voor een rijke particuliere verzamelaar en is nu dus voor het eerst in zijn geheel online toegankelijk voor het publiek.

Voorbeelden van andere bijzondere werken die Teylers online heeft gezet zijn Over de voortteeling en wonderbaerlyke veranderingen der Surinaamsche insecten (1730) van Maria Sybilla Merian en het eerste deel van de eerste druk van de beroemde Encyclopédie (1751) van Diderot en d’Alembert. Ook het Briçonnet Heures (ca. 1485-1490) van Jean Poyer, een middeleeuws getijdenboek in manuscript vervaardigd voor de minister van financiën van koning Karel VIII van Frankrijk, is nu integraal online raadpleegbaar.

Het Teylers Museum is het oudste openbare museum in Nederland. Het museum werd in 1784 geopend als kennisinstituut voor eigentijdse kunst en wetenschap. Doelstelling was alle beschikbare kennis in een encyclopedisch opgezette Ovale Zaal bijeen te brengen en toegankelijk te maken, zonder dwang van Kerk of Staat.