Oskar Gröning (1921-2018) – De ‘boekhouder van Auschwitz’

De Duitse oorlogsmisdadiger Oskar Gröning is maandag 12 maart 2018 op 96-jarige leeftijd overleden. Hij kwam enkele jaren geleden in het nieuws vanwege een rechtszaak, waarin hij uiteindelijk tot vier jaar cel werd veroordeeld vanwege medeplichtigheid aan de moord op zeker 300.000 Joden in Auschwitz.

Oskar Gröning werd in 1921 geboren. Zijn moeder overleed toen hij vier jaar oud was. Zijn vader, werkzaam in de textielindustrie stond bekend als fel nationalist. Gröning verklaarde later dat hij al op jonge leeftijd een fascinatie voor militaire tenues ontwikkelde. Zijn vader zou hem een strenge opvoeding hebben gegeven, waarin gehoorzaamheid en discipline centraal stonden.

Als jonge knaap trad Gröning toe tot de jongerenafdeling van de Stahlhelm (1930), een organisatie van en voor Duitse veteranen van de Eerste Wereldoorlog. Na de machtsovername door de nazi’s werd hij lid van de Hitlerjugend. Gröning ontpopte zich tot een echte overtuigd nazi en nam bijvoorbeeld ook deel aan boekverbrandingen. Na zijn schoolopleiding volgde de jonge Duitser een opleiding tot bankklerk. Kort hierna brak echter de Tweede Wereldoorlog uit en trad Gröning toe tot het leger. In 1940 werd hij toegelaten tot de SS.

Oskar Gröning in Auschwitz

Tussen 1942 en 1944 werkte Gröning als bewaker in Auschwitz. Naar eigen zeggen beging hij in deze periode zelf geen misdaden. Anderzijds erkende Gröning later wel dat hij bijvoorbeeld bagage bewaakte die kort daarvoor door net gearriveerde gevangen was achtergelaten. Ook telde hij het geld dat van de Joden werd geroofd.

Na de oorlog zat Gröning korte tijd zelf in een concentratiekamp. Zoals zoveel voormalige nazi’s werd hij na niet al te lange tijd echter vrijgelaten. Gröning leefde hierna een vrij teruggetrokken bestaan en sprak vrijwel nooit over zijn oorlogservaringen. Hij verzamelde postzegels. Meer dan veertig jaar na de oorlog raakte hij tijdens de jaarlijkse bijeenkomst van zijn postzegelvereniging aan de praat met een andere verzamelaar. Deze beklaagde zich over het verbod op Holocaust-ontkenning, terwijl het volgens hem toch allemaal “nooit gebeurd” was. Gröning liet hierop weten dat hij er wel iets meer van wist en stelde voor er later nog maar eens over te spreken. De verzamelaar raadde Gröning hierop een pamflet aan van de beruchte Holocaust-ontkenner Thies Christophersen, getiteld De Auschwitz Leugen. Nadat hij een exemplaar had bemachtigd en had doorgelezen, besloot hij een email naar Christophersen te sturen. Gröning schreef hierin onder meer:

“Ik heb alles gezien, de gaskamers, de crematies, het selectieproces. Anderhalf miljoen Joden werden vermoord in Auschwitz. Ik was daar.”

In de periode hierna ontving hij geregeld telefoontjes van verstokte Holocaust-ontkenners, die beweerden dat hij alles verzon. De brief die hij naar Christophersen stuurde werd afgedrukt in een uitgave van een groep neo-nazi’s. Steeds meer mensen raakten hierna bekend met het oorlogsverleden van Gröning. Uiteindelijk besloot de voormalig kampbewaker daarom om zijn memoires te beschrijven. Hierin schreef hij onder meer openlijk over alles wat hij gezien en gedaan had in Auschwitz. Het was hierna wachten op een rechtszaak. Gröning, die alles zo uitvoerig had beschreven, verwachtte te worden vrijgesproken, maar het liep anders.

In 2014 werd hij officieel aangeklaagd voor medeplichtigheid aan de moord op zeker 300.000 Joden. In de media kwam hij vanwege zijn activiteiten in Auschwitz bekend te staan als de ‘boekhouder van Auschwitz’. Het Duitse Openbaar Ministerie eiste 3,5 jaar cel. Hoewel Gröning ontkende zelf misdaden te hebben gepleegd, vroeg hij op de eerste dag van zijn proces om vergiffenis omdat hij zichzelf ‘moreel medeplichtig’ achtte. Hij liet zijn advocaat een verklaring oplezen waarin stond dat de oud-SS’er erkende dat Auschwitz zonder hem niet gefunctioneerd zou hebben.

“Ik heb tijdens mijn opvoeding geleerd dat je gehoorzaam moet zijn, daarom heb ik mij niet verzet tegen het moorden. Naar de huidige maatstaven is dat niet te bevatten.”

De verdediging van Gröning voerde aan dat Gröning verschillende keren om overplaatsing zou hebben verzocht, toen hij in Auschwitz werkte. In de laatste maanden van de oorlog werd Gröning uiteindelijk naar België gestuurd, om in de Ardennen tegen de oprukkende geallieerden te vechten.

Op 15 juli 2015 werd Gröning veroordeeld tot een gevangenisstraf van vier jaar.

Bronnen