Historiek
Het gaat om een eerste staat (proefstaat) van een kopergravure. Het bestaan ervan was tot voor kort onbekend. Van de tweede staat is een viertal exemplaren getraceerd. Deze bevinden zich onder meer in de collectie van de Bibliothèque Nationale in Parijs en in die van het Gelders Archief te Arnhem.
De opdrachtgever was de Amsterdamse juwelier en diamantair Jan van Wely. In 1614 of 1615 gaf deze uit Barneveld afkomstige van Wely de opdracht aan cartograaf Henricus Hondius (1597-1651) tot het maken van een kaart van “zijn” Veluwe. Antiquariaat Edward Wells:
“Hij aanvaardde de opdracht zonder meer van harte. Het waren vrienden van elkaar en niet alleen dat; er speelden allerlei (commerciële) belangen. Belangen die een direct verband hielden met de VOC en de stapelmarkt in Amsterdam in de vroege Gouden Eeuw. Henricus Hondius schakelde Nicolaas van Geelkercken in om de Veluwe in kaart te brengen. Deze van Geelkercken zou jaren later aangesteld worden door de Staten van Gelderland als officieel Gelders kartograaf.”
Het onlangs ontdekte exemplaar van de kaart is als enige ‘oudtijds gekleurd’. Volgens het antiquariaat was de kaart waarschijnlijk bedoeld als een geschenk aan een zakenrelatie van opdrachtgever Jan van Wely. In de rechterbovenhoek is in het Latijn de volgende tekst te lezen:
“Aan de wegens zijn deugdzaamheid en menselijkheid zeer geëerde heer Johannes van Wely, liefhebber van de vrije wetenschappen, vooral van de geografie, zijn vriend, draagt Hendrik Hondius deze kaart uit genegenheid op.”
Er bestaat overigens een nog oudere kaart van de Veluwe, dit is een zestiende-eeuwse manuscriptkaart van de hand van Christian Sgrooten. Deze kaart bevindt zich in de Koninklijke Bibliotheek te Brussel.
De onlangs ontdekte oude kaart van de Veluwe is, samen met enkele andere oude kaarten van de Veluwe, binnenkort te zien in museum Het Pakhuis in Ermelo. De tijdelijke expositie loopt van 10 tot en met 31 maart.
Overzicht van boeken over cartografie
