Ondernemer Henk Koop importeerde in 1997 een ruim negen meter hoog beeld van de Russische revolutionair Vladimir Lenin. Het beeld kwam bij diens bouwbedrijf in het Groningse dorp Tjuchem te staan (Koop Tjuchem). Tegenwoordig is het beeld in Oost-Groningen te bewonderen, waar het herinnert aan de lange communistische traditie van dit gebied.
Henk Koop gaf het beeld in 2010 in bruikleen aan kuuroord Fontana Bad Nieuweschans, dat het bij haar bronnenbad plaatste. Vanaf de openbare weg is het beeld daardoor sinds die tijd niet meer te zien, maar wie met een badjas door het park van het kuuroord loopt komt (onverwachts) wel oog in oog met Lenin te staan.
Het beeld is gemaakt van brons en weegt maar liefst 17.000 kilo. Het is gegoten in de typische vormgeving van het socialistisch realisme, sinds de jaren dertig de enige geoorloofde kunstvorm in de Sovjet-Unie. Na de Tweede Wereldoorlog kreeg de stroming ook grote invloed in de DDR en andere landen van het Warschaupact. Centraal in de kunststroming stonden de arbeider, het klassenbewustzijn en de verheerlijking van de communistische leiders. In het voormalige Oostblok stonden ooit naar schatting tachtigduizend Lenin-beelden. Anders dan in Bad Nieuweschans stonden die beelden destijds doorgaans op een groot voetstuk.
Communistische bolwerken in Groningen
In het noordoosten van Groningen ontwikkelden zich vanaf begin twintigste enkele communistische bolwerken. Dat de inwoners van dit gebied ‘vielen’ voor het communisme was niet zo vreemd. In dit deel van Groningen, het zogenaamde Oldambt, werkten veel arbeiders in deze periode voor grootschalige landbouwbedrijven. De rijke graanboeren deden weinig voor hun arbeiders, die vaak onder erbarmelijke omstandigheden leefden en nauwelijks voldoende verdienden om het hoofd boven water te houden.
Met name in Beerta en Finsterwolde kreeg het communisme rond 1911 vaste voet aan de grond. Mede doordat veel communisten tijdens de Tweede Wereldoorlog actief waren voor het verzet, groeide hun aanhang na de oorlog nog verder. Beerta had in de jaren tachtig zelfs een communistische burgemeester: Hanneke Jagersma van de Communistische Partij van Nederland (CPN). Toen zij in december 1983 enkele maanden met zwangerschapsverlof ging, besloot de commissaris van de koningin de toenmalige VVD-burgemeester van Delfzijl, Ivo Opstelten, tot waarnemer aan te stellen. Dit zorgde voor nogal wat ophef in de kleine gemeente.
Communisten in de gemeenteraad
Waar het communisme in de rest van Nederland vooral een historisch begrip is, leeft de ideologische stroming in Oost-Groningen nog altijd voort. De gemeente Oldambt, waar de dorpen Beerta en Finsterwolde tegenwoordig onder vallen, heeft bijvoorbeeld als een van de weinige gemeenten in Nederland nog communisten in de gemeenteraad. De Verenigde Communistische Partij (VCP) heeft er drie zetels. In Finsterwolde is verder nog een Hamer en Sikkellaan te vinden.
‘Een onderdrukker’
Hoewel men er in Oost-Groningen echt niet gek van opkijkt als je op een verjaardag vertelt communist te zijn, maakt kuuroord Fontana Bad Nieuweschans op een bordje bij het Lenin-beeld duidelijk dat er wel kanttekeningen bij Lenin te plaatsen zijn:
“Dit verhaal gaat over onderdrukking. De landarbeiders in het Oldambt werden onderdrukt, de kunstenaars in de Sovjet-Unie werden onderdrukt en Lenin was weliswaar een visionair, maar ook een onderdrukker. Het beeld van Lenin in dit park, monumentaal groot, maar zonder voetstuk, herinnert ons aan de lange traditie van het communisme in Oost-Groningen.”
