Schiedam in het oog hebben – Herkomst van de uitdrukking

De uitdrukking ‘Schiedam in het oog hebben’ is tegenwoordig niet meer zo vaak te horen. Vroeger werd de zegswijze gebruikt om aan te geven dat een bepaald persoon te diep in het glaasje gekeken had. De persoon in kwestie was beschonken.

De Zuid-Hollandse stad Schiedam profiteerde vanaf de achttiende eeuw van de stilgevallen drankimport uit Frankrijk. In de stad werd op grote schaal jenever geproduceerd. Niet alleen voor de binnenlandse markt; jenever bleek een prima exportproduct. Tijdens de hoogtijdagen telde Schiedam maar liefst vierhonderd stokerijen en tientallen windmolens, waar gemoute gerst en rogge tot grof meel werd gemalen. Samen met de jeneverbes vormde dit de belangrijkste grondstof voor de populaire drank. In één van de voormalige branderijen, gevestigd aan de Lange Haven, is tegenwoordig een Jenevermuseum gevestigd.

In de jaren dat de jeneverindustrie op volle toeren draaide, kreeg Schiedam de bijnaam Zwart Nazareth. De bloeiende jeneverindustrie had namelijk ook zijn nadelen. De met steenkool gestookte branderijen zorgden voor grote vervuiling in de stad, die vaak zwart zag van de rook. Voor de arbeiders in de jeneverindustrie was het leven vaak zwaar. Velen van hen leefden onder erbarmelijke omstandigheden en kampten met alcoholproblemen. Om het werk vol te houden kregen veel arbeiders een halve liter jenever per dag.

Schiedam kwam zo niet alleen symbool te staan voor jenever, maar ook voor dronkenschap. Hierdoor ontstond ook de uitdrukking “Schiedam in het oog hebben”. Wie na een paar glaasjes drank teveel tekenen van dronkenschap begon te vertonen, had “Schiedam in het oog”. Hij of zij had duidelijk te veel gedronken.

Boek: Schiedam verleden tijd