Siegfried von Basch (1837-1905) – Lijfarts van keizer Maximiliaan van Mexico

Samuel Siegfried Karl von Basch, zoals zijn naam voluit luidde, was een Tsjechisch-Oostenrijks geneesheer die voornamelijk bekendheid verwierf als persoonlijke arts van keizer Maximiliaan van Mexico en de belangrijke bijdrage die hij leverde bij de ontwikkeling van de sfygmomanometer, beter bekend onder de populaire benaming bloeddrukmeter.

Jeugd en opleiding

De jonge Samuel werd op 9 september 1837 als enige zoon binnen een welstellend Joods gezin van handelaars geboren te Praag, dat toen deel uitmaakte van het Oostenrijks-Hongaarse Rijk. Na zijn middelbare school vatte von Basch aan de Karelsuniversiteit van zijn geboortestad studies geneeskunde aan. Hij bekwaamde zich nadien verder aan de Universiteit van Wenen waar hij onder meer bij de gerenommeerde Duitse arts en fysioloog Ernst Wilhelm von Brücke (1819-1892) de stofwisselingsmechanismen bij organismen bestudeerde.

Universitaire carrière

Na zijn opleiding ging Von Basch aan de Universiteit van Wenen als assistent aan de slag bij verschillende vermaarde professoren zoals de neuroloog Ludwig Türck (1810-1868) die toen al bekendheid genoot voor zijn baanbrekend onderzoek naar de werking van het centraal zenuwstelsel en Eduard Jäger von Jaxthal (1818-1884), een in die tijd reeds geroemde oftalmoloog voor zijn nieuwe behandelingsmethodes van oogkwalen.

In dienst van keizer Maximiliaan

Eind mei 1864 nam Von Baschs leven een totaal nieuwe wending toen hij in het kielzog van aartshertog Maximiliaan van Oostenrijk (1832-1867) naar Mexico zeilde om er in Puebla de los Angeles, een stadje op een honderdtal kilometer ten oosten van Mexico-stad, de leiding op zich te nemen over een militair hospitaal. Kort daarna werd hij aangesteld als lijfarts van Maximiliaan die intussen tot keizer van Mexico was gekroond.

Nog geen drie jaar later liep het evenwel behoorlijk fout. In februari 1867 braken overal in het land rellen uit en Maximiliaan moest zich met enkele getrouwen en een kleine troepenmacht terugtrekken in Santiago de Queretaro. Na een meer dan twee maanden durende belegering werd de stad uiteindelijk door de opstandige troepen van Benito Juarez ingenomen waarna Maximiliaan werd gevangen genomen en in een kort schijnproces ter dood veroordeeld. Toen even later op 19 juni 1867 het vonnis werd voltrokken en Maximiliaan geëxecuteerd, was het Mexicaanse avontuur ook voor Von Basch voorbij.

Na Maximiliaans executie keerde Von Basch met het lichaam van de keizer aan boord van de driemaster “Novara” terug naar Europa waar het schip op 16 januari 1868 aanlegde in de haven van Triëst. Van daaruit werd het stoffelijk overschot van Maximiliaan overgebracht naar Wenen en bijgezet in de “Kapuzinergruft”, het grafkeldercomplex waar sinds begin zeventiende eeuw alle Oostenrijkse Habsburgers hun laatste rustplaats hebben. Von Basch werd door keizer Franz Joseph voor zijn trouwe diensten in de adelstand verheven en mocht zich voortaan “Ritter” von Basch noemen. Datzelfde jaar werden Von Baschs aantekeningen over de tragische gebeurtenissen in Mexico gepubliceerd onder de titel: “Erinnerungen aus Mexico, Geschichte der letzten zehn Monate der Kaiserreichs”, vrij vertaald: “Herinneringen aan Mexico, het verhaal van de laatste tien maanden van het Keizerrijk”.

Het verdere verhaal

Vrij snel nam von Basch zijn vroegere taken weer op aan de Universiteit van Wenen, waar hij zich de eerstvolgende jaren voornamelijk toelegde op onderzoek naar de oorzaken van allerlei pathologieën. In die periode schreef hij voor verschillende wetenschappelijke tijdschriften tal van artikelen waarin hij zijn bevindingen over onder andere darmaandoeningen, de anatomie van de urineblaas en de nefaste fysiologische effecten van nicotine uiteenzette.

In 1881, Von Basch was toen al enige tijd hoogleraar aan de universiteit, ontwikkelde hij een prototype van een bloeddrukmeter die later door de Italiaanse arts Scipione Riva-Rocci (1863-1937) geperfectioneerd zou worden. Tegen het einde van zijn leven toe verbleef Von Basch vaak in Mariënbad, een kuuroord in West-Bohemen waar hij tijdens de zomermaanden ten behoeve van de vele toeristen een kleine dokterspraktijk openhield. Na zijn dood op 25 april 1905 onthulde de stad er te zijner nagedachtenis een bronzen borstbeeld. Omwille van Von Baschs Joodse afkomst werd de buste echter kort na de Duitse bezetting van Tsjecho-Slowakije in maart 1939 door de nazi’s moedwillig vernield. Jaren later, in oktober 1987, werd een nieuw bronzen borstbeeld ingehuldigd, vervaardigd door de Tsjechische beeldhouwer Vitezslav Eibl (1928-1992). Ook dit beeld was geen lang leven beschoren want in juni 2013 werd het door onbekenden gestolen en tot op heden nog niet teruggevonden…

Ook interessant: Charlotte (1840-1927) – De Belgische keizerin van Mexico
…of: Het Belgisch vrijwilligerskorps in Mexico (1864-1867)
…of: René Laënnec (1781-1826) – Uitvinder van de stethoscoop