In de lesmethoden over geschiedenis die in het voortgezet onderwijs worden gebruikt, wordt veel aandacht besteed aan slavernij en kolonialisme. Dat concludeert het Historisch Nieuwsblad op basis van eigen onderzoek. Aan het slavernijverleden wordt volgens het magazine zelfs twee keer zo veel ruimte gegeven als aan de Holocaust.
De laatste jaren is geregeld kritiek te horen op het geschiedenisonderwijs. Volgens sommigen zouden schoolboeken te wit en nationalistisch zijn en zou de geschiedenis te veel vanuit mannelijk perspectief zijn geschreven. De VN-rapporteur voor racisme en xenofobie, Tendayi Achiume, stelde tijdens haar bezoek aan Den Haag in oktober 2019 dat Nederlandse jongeren te weinig leren over het koloniale en slavernijverleden. Voor Historisch Nieuwsblad was dit mede aanleiding om de lesmethoden onder de loep te nemen.
Het magazine onderzocht zeven verschillende lesmethoden voor vmbo, havo en vwo en richtte zich daarbij op drie thema’s: zwarte bladzijden, vrouwengeschiedenis en wereldgeschiedenis. Geconcludeerd wordt dat in de methodes momenteel meer aandacht is voor kolonialisme en slavernij dan voor de Holocaust. Naar voren komt dat 9 procent van de totale lesstof gaat over kolonialisme en 4 procent over slavernij. Voor de Holocaust is ook aandacht maar een stuk minder, daar gaat zo’n 2 procent van de lesstof over.
In de hoofdstukken over kolonialisme en slavernij heeft het aandeel van Nederland een prominentere plaats dan dat van andere landen. Historisch Nieuwsblad:
“In de onderzochte methodes staan opdrachten aan leerlingen om na te denken of te discussiëren over actuele kwesties, zoals racisme en compensatie voor historisch leed. Deze opdrachten zijn soms gekoppeld aan de Holocaust, maar vaker aan slavernij en kolonialisme.”
Minder vrouwen dan mannen
De verhouding tussen het aantal vrouwelijke en mannelijke personages in de schoolboeken is 1: 10. Drie van de onderzochte lesmethodes behandelen de representatie van vrouwen in de geschiedenis volgens de onderzoekers op een kritische manier. In vijf methodes stellen de auteurs dat de vrouwenemancipatie nog niet af is.
Nationalistisch
Naar aanleiding van de veelgehoorde kritiek dat het geschiedenisonderwijs te nationalistisch zou zijn, werd ook bekeken welke gebieden in de lesstof naar voren komen.
“Minder dan een kwart van de lesstof gaat over Nederland. Geen van de methodes vertelt een overwegend nationaal georiënteerd verhaal. De meeste ruimte – 36 procent – is gewijd aan West-Europa. De overige 41 procent is verdeeld over de rest van de wereld. (…) Turkije en het Midden-Oosten krijgen relatief veel aandacht. De meeste methodes staan stil bij de opkomst van de islam, de Arabische wetenschap in de Middeleeuwen, en het Israëlisch-Palestijnse conflict.”
Lesstof per gebied:
| Gebied | Percentage lesstof |
|---|---|
| West-Europa | 36% |
| Nederland | 23% |
| Midden-Oosten | 6% |
| Oost-Europa | 6% |
| Verre Oosten | 5% |
| Noord-Amerika | 5% |
| Afrika | 2% |
| Zuid-Amerika | 2% |
‘Meeste schoolboeken deugen’
Samenvattend concluderen de onderzoekers dat de meeste geschiedenismethodes goed in elkaar zitten en bij de tijd zijn.
“In het maatschappelijk debat over geschiedenis zijn kolonialisme en slavernij, vrouwen en wereldgeschiedenis de afgelopen jaren centraal komen te staan, en dat komt in de schoolboeken tot uiting. De auteurs volgen de discussies in de media en de wetenschap, en verwerken die in hun teksten en opdrachten.”
Nog meer aandacht besteden aan deze thema’s is volgens de onderzoekers niet goed mogelijk. Schrijvers van schoolboeken moeten zich namelijk houden aan de richtlijn uit Den Haag die bepalen dat alle tijdvakken, van de prehistorie tot nu, aan bod moeten komen. Het volledige onderzoek staat in de maarteditie van Historisch Nieuwsblad.
Ook interessant: Geschiedenisstudenten weten weinig over Nederlands slavernijverleden
Overzicht van Boeken over slavernij en het slavernijverleden
