In Deventer zijn sporen gevonden van een vesting die rond 1600 buiten de muren van de Overijsselse stad werden aangelegd. Ook zijn industriële resten uit de negentiende en twintigste eeuw gevonden evenals sporen van de zogeheten Pothoofdsluis, die halverwege de negentiende eeuw werd aangelegd om een verbinding te creëren tussen het Overijssels Kanaal en de IJssel.
Archeologie Deventer doet al sinds juni van dit jaar onderzoek in het Sluiskwartier, vanwege bouwwerkzaamheden die hier binnenkort plaatsvinden.
Tot ongeveer 1600 lag dit gebied buiten de stadsmuren. Het werd onder andere gebruikt als bleekveld voor met verf gekleurde of gewassen stoffen. Uit deze periode zijn alleen ophogings-lagen, enkele sloten en een bakstenen weggetje teruggevonden.
De Oude Haven kwam in de zeventiende eeuw binnen de nieuwe vesting te liggen. Bij het onderzoek zijn onder meer delen van de aarden courtinewal tussen het Prinsenbolwerk en de Oude Haven aangesneden. Ook de gracht, die in de negentiende eeuw grotendeels is opgevuld bij de bouw van de sluis, is volgens de onderzoekers goed te herkennen.
Bakstenen ‘beer’
Tussen de Oude Haven en vestinggracht bevond zich een zware bakstenen ‘beer’ (gemetselde dam) die moest voorkomen dat de vestinggracht bij laag water leegliep in de haven. De zware muur van deze beer is in het onderzoek aangesneden. Aan het Pothoofd werd in de achttiende eeuw een driehoekig bakstenen ravelijn aangelegd dat de courtinewal moest beschermen. Op dit ravelijn bevond zich een wachthuis dat de toegang tot de stad moest bewaken. Ook dit wachthuis is nu zichtbaar.
Industrie aan het Pothoofd
Vanaf de (late) achttiende eeuw verrezen aan het Pothoofd ambachtelijke werkplaatsen en vroege industriële gebouwen. Hier bevonden zich allerlei kleine industrieën. Volgens de archeologen is de vondst van een aantal grote bakstenen kuipen/stookplaatsen en goten opvallend. Deze moeten waarschijnlijk in verband gebracht worden met een zeepziederij, waar natuurlijke vetten en oliën en loog zeep werd gekookt. Geleidelijk aan groeide de ruimtebehoefte aan het Pothoofd en werden de percelen naar achteren uitgebouwd door nieuwe kademuren in de gracht te bouwen. Op verschillende plaatsen zijn die bakstenen kademuren te herkennen.
De Pothoofdsluis
De sluis werd in het midden van de negentiende eeuw aangelegd. Tijdens het onderzoek zijn beide Sluishoofden blootgelegd. Het uiteinde aan de zijde van de Singelgracht wordt gerestaureerd en ingepast in de nieuwe inrichting.
