Tsar Bomba, de zwaarste kernbom (1961)

De Sovjet-Unie voerde op 30 oktober 1961 een grote kernproef uit. Boven Nova Zembla werd de zogeheten Tsar Bomba tot ontploffing gebracht. Deze drietraps waterstofbom zou een kracht hebben gehad van ongeveer 50 megaton en daarmee ruim 3500 keer sterker zijn geweest dan de bom die in 1945 door de Amerikanen werd gebruikt bij de aanval op de Japanse stad Hiroshima.

De explosie van de Tsar Bomba is tot nu toe de krachtigste explosie ooit door mensen veroorzaakt. De seismische schokgolf in de atmosfeer ging maar liefst drie keer de aarde rond. De bom werd ontwikkeld door een groep Sovjet-wetenschappers op een moment dat de spanningen in de Koude Oorlog flink waren opgelopen. De bom moest de kracht van de Sovjet-Unie aantonen en had aanvankelijk een capaciteit van 100 megaton. De radioactieve neerslag (fall-out) van deze bom werd echter als te hoog ingeschat voor de testlocatie, waardoor de capaciteit werd teruggebracht tot 50 megaton.

Tsar Bomba heette officieel RDS-220 maar kreeg allerlei bijnamen. Zo noemden de ontwerpers de bom bijvoorbeeld Grote Ivan en in de Sovjet-Unie werd verder onder meer gesproken van Koezma’s moeder, als verwijzing naar Nikita Chroesjtsjov die met de woorden “we zullen Amerika Koezma’s moeder laten zien” eerder had aangegeven de Amerikanen een lesje te willen leren. In het Westen kwam de bom bekend te staan als Tsar Bomba.

Voorafgaand had het westen geprotesteerd tegen de test en op de dag zelf verzochten de Verenigde Naties de Sovjet-Unie nog om het nucleaire testprogramma te staken. Tevergeefs.

Impact

De bom had een lengte van 8 meter en een diameter van 2 meter. De destijds grootste bommenwerper van de Sovjets, de Toepolev Tu-95, moest vanwege deze omvang speciaal worden aangepast zodat hij de bom kon transporteren. Geflankeerd door een kleinere bommenwerper, die de explosie op foto en film moest vastleggen, vertrok de Toepolev in de ochtend van 30 oktober 1961 van het schiereiland Kola. Enige tijd hierna werd de bom vanaf van een hoogte van 10.500 meter afgeworpen. Om de bemanning van de twee bommenwerpers de tijd te geven zich in veiligheid te brengen, was aan de bom een parachute van 800 kilo zwaar bevestigd.

De waterstofbom explodeerde uiteindelijk om 11:32 Moskouse tijd boven een verlaten eiland bij Nova Zembla. De twee bommenwerpers waren inmiddels op 45 kilometer afstand. Daarmee waren de bemanningsleden overigens nog niet helemaal veilig. Om schade aan de toestellen door de hitte van de explosie te voorkomen, was daarom voorafgaand aan de operatie beschermende witte verf op de vliegtuigen aangebracht. De bemanningsleden van de twee vliegtuigen overleefden de tocht uiteindelijk. Na terugkeer ontving de piloot van de bommenwerper, Andrey Durnovtsev, de onderscheiding Held van de Sovjet-Unie.

De bom creëerde een paddenstoelwolk van meer dan 60 kilometer hoog en de flits van de bom was tot op 1000 kilometer afstand te zien. Alle gebouwen van een verlaten dorpje op het eiland Severny, ongeveer 55 kilometer verderop, werden door de impact van de explosie met de grond gelijk gemaakt. Volgens wetenschappers had de hitte die de bom veroorzaakte tot op 100 kilometer afstand derdegraads brandwonden kunnen veroorzaken.

Propaganda

Hoewel de test vanuit Sovjet-perspectief, zeker op het gebied van de propaganda, een succes was, was ook duidelijk dat de bom nooit gebruikt zou worden in een echte oorlog. De omvang van de bom was namelijk te groot om hem aan een ballistische raket te bevestigen, waardoor hij alleen met een bommenwerper vervoerd kon worden. Bij een aanval op Europese doelen zou een groot deel van de fall-out bij westenwind bovendien ook de Sovjet-Unie inwaaien.

Tsar Bomba – Officiële beelden van de Sovjet-Unie:

Bronnen ▼