Indianenleider die in de achttiende eeuw in opstand kwam tegen de Spaanse overheersers en in het bijzonder tegen het door de Spanjaarden ingevoerde systeem van dwangarbeid.
Tupac Amarú (eigenlijk: José Gabriel Condorcanqui) werd in 1742 geboren. Hij werd opgeleid door jezuïeten maar bleef zich sterk verbonden voelen met de indiaanse bevolking. Zelf beweerde hij een afstammeling te zijn van de laatste inheemse leider van de Incastaat in Peru: Túpac Amaru (?-1572).
In 1870 was hij hoofdman in het district Tinta in Zuid-Peru. Tupac Amarú verzette zich tegen het systeem van dwangarbeid dat de Spanjaarden in het gebied hadden ingevoerd. Zijn frustratie over deze dwangarbeid kwam 1870 tot een hoogtepunt toen hij een provinciale ambtenaar, Antonio Arriaga, arresteerde en vervolgens op beschuldiging van wreedheid om het leven bracht.
Deze daad luidde het begin in van een door Amarú geleide indiaanse opstand tegen de Spaanse overheersing. Aanvankelijk werd de opstand, die zich al snel verspreidde naar Bolivia en Argentinië, gesteund door veel Spanjaarden die in Peru waren geboren. Toen de strijd van Amarú steeds meer een een strijd werd van indianen tegen Europeanen, verloor hij de steun van veel van deze in Peru geboren Spanjaarden.
De opstand van Tupac Amarú II werd uiteindelijk bloedig neergeslagen. In 1781 werd de indianenleider, samen met zijn familie, in Cuzco in de boeien geslagen. Amarú moest toezien hoe zien vrouw en kinderen werden gedood. Zelf werd hij, na marteling, gevierendeeld en onthoofd. De indianenleider overleed op 39-jarige leeftijd.
De Uruguayaanse stadsguerrillabeweging Tupamaros, opgericht in de jaren zestig van de twintigste eeuw, was vernoemd naar de indianenleider.
