Lambert Adolphe Jacques Quetelet zoals hij eigenlijk voluit heette, wordt terecht beschouwd als één van de meest veelzijdige en talentvolle negentiende-eeuwse wetenschappers. Als wiskundige, astronoom, statisticus en socioloog drukte hij als geen ander op al deze domeinen zijn stempel. Een biografie van een opmerkelijk man:
Quetelet’s jonge jaren
De jonge Adolphe werd op 22 februari 1796 te Gent geboren als vijf na oudste van negen kinderen. Zijn vader François overleed toen hij amper zeven jaar oud was. Toch ondervond het gezin hierdoor geen financiële problemen. Na zijn middelbare studies afgerond te hebben aan het atheneum te Gent, gaf Quetelet korte tijd privéles in wiskunde en grammatica maar besloot toen om zich in te schrijven aan de Gentse universiteit.
Quetelet sticht de Brusselse sterrenwacht
In 1823, na een bezoek aan het sterrenkundig observatorium te Parijs, stelt Quetelet aan Anton Reinhard Falck (1777-1843), minister en vertrouweling van koning Willem I van Oranje voor om ook in Brussel een sterrenwacht op te richten. Zowel Falck als Willem I zijn het project genegen en éénmaal de nodige fondsen ter beschikking wordt begin 1827 door de architecten Nicolas Roget (1790-1865) en Auguste Payen (1801-1877) met de bouw ervan begonnen.
Als locatie werd een terrein uitgekozen aan de rand van Brussel in de toen nog rurale gemeente Sint-Joost-ten-Node. De bouwwerken verliepen echter vrij moeizaam en toen in 1830 de onafhankelijkheidsstrijd uitbarstte werden de werkzaamheden gestaakt. Nadat de rust was teruggekeerd, werden de werken in 1832 hervat. Quetelet, de bezieler van het project werd de eerste directeur van het observatorium.
Eind 1890, begin 1891, verhuisde de sterrenwacht naar Ukkel waar al in 1883 gestart was met de bouw van een gloednieuw instituut voor wetenschappelijk onderzoek naar sterren en hemellichamen. In juli 1913 besliste de regering om de meteorologische waarnemingen die tot dan een bevoegdheid waren van de sterrenwacht, over te hevelen naar het pas opgerichte ‘Koninklijk Meteorologisch Instituut, beter bekend onder de afgekorte benaming KMI.
Quetelet, de statisticus
Al in 1828 publiceerde Quetelet een reeks vergelijkende grafieken waarin hij niet alleen sterftecijfers uit onze contreien en uit Frankrijk met elkaar vergeleek, maar ze eveneens classificeerde per maand om zo een inzicht te verwerven in welke maand(en) de meeste overlijdens plaatsvonden.
De ‘gemiddelde’ mens
In 1835 publiceerde hij zijn tweedelig boekwerk “L’homme et le développement de ses facultés ou Essai de physique sociale”. Hierin maakt Quetelet gebruik om wiskundige en statistische parameters in de sociale wetenschap toe te passen. Aan de hand van gemiddelde waarden van gemeten variabelen die eigen zijn aan het menselijk gedrag ontwikkelde hij zo het concept van “L’homme moyen” of “De gemiddelde mens”. Hoewel dit idee toen op aardig wat kritiek stuitte, wordt zijn publicatie door de meeste sociologen vandaag de dag nog steeds als een referentiewerk beschouwd.
De Queteletindex
Een onvoorzien keerpunt
Toen Adolphe Quetelet in 1874 op zevenzeventigjarige leeftijd te Brussel kwam te overlijden, verloor de wetenschap één van zijn meest briljante persoonlijkheden.
De hommage aan Quetelet
In 1880 werd te Brussel in de tuin van het Paleis der Academiën aan de Hertogstraat een marmeren standbeeld onthuld ter ere van de negentiende-eeuwse wetenschapper. De kunstenaar, Charles-Auguste Fraikin (1817-1893), heeft de astronoom, wiskundige en socioloog zittend voorgesteld met in de linkerhand een hemelglobe terwijl aan zijn voeten enkele boeken verwijzen naar Quetelet’s eruditie.
Bekijk ook onze lijst van uitvindingen