Twistappel – Betekenis van de mythe met de gouden appel

Het begrip twistappel houdt in dat er een geschil is of punt van discussie. Een korte uitleg van de betekenis en de herkomst van dit bijzondere woord.

Het woord twistappel betekent een voorwerp of punt van geschil. Iets waarover een behoorlijke discussie bestaat en de meningen uiteenlopen. De meningen kunnen zo uiteenlopen, dat er uiteindelijk ruzie over het geschilpunt ontstaat. Een twistappel is dus meer dan een akkefietje of probleempje.

Herkomst van ‘de twistappel’

Het woord twistappel komt niet, zoals veel mensen denken, uit de Bijbel. Het verhaal van Adam en Eva die van de verboden vrucht aten, waardoor de zonde de wereld in kwam, heeft met een appel niets van doen. In het eerste Bijbelboek Genesis wordt geschreven over een vrucht en niet over een appel.

De term twistappel is ontleend aan de Griekse mythologie. Op de trouwerij van Peleus en Thetis gooide Eris, de godin van de ruzie en twist, een gouden appel tussen de bruiloftsgasten. Op deze appel stond de boodschap: “Voor de schoonste”.

Drie godinnen die op de bruiloft aanwezig waren, meenden dat zij aanspraak maakten op de titel die op de gouden appel stond: Hera (in de Romeinse mythologie Juno). Pallas Athena (Minerva) en Aphrodite (Venus). De stoker Eris wilde natuurlijk dat er ruzie ontstond tussen de godinnen; en dat lukte haar. De dames kregen twist.

Vervolgens werd Paris, de zoon van de Trojaanse koning Priamos, aangewezen om de ruzie op te lossen. Hij moest kiezen welke godin het allermooiste was. Hierbij kreeg hij allerlei beloftes van de kandidaten. Zo zegde Hera hem toe dat hij veel macht zou krijgen als de keuze op haar zou vallen. Athena beloofde Paris wijsheid. En Aphrodite sprak uit dat Paris de mooiste vrouw ter wereld zou krijgen als hij voor haar koos. Dat laatste leek Paris wel wat, dus koos hij voor Aphrodite al de allerschoonste der godinnen.

Hierna koos Paris ervoor om de mooiste vrouw Helena te schaken, wat uitliep op de Trojaanse Oorlog.

Twistappel in de Nederlandse taal: Vondel

Justinus, een Romeinse keizer uit de tweede eeuw na Chr., gebruikte de Latijnse variant op twistappel malum discordiae voor het eerst, zo meldt de bekende Nederlandse taalkundige F.A. Stoett. In de Nederlandse taal is de term twistappel minstens bekend sinds 1738, aldus Nicoline van der Sijs in Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen (2002). Het woord is echter van nog oudere datum en afkomstig uit de zeventiende eeuw, zo weet de taalkundige G.J. van Wyk in zijn Etimologiewoordeboek van Afrikaans (2007) te melden.

In de Gouden Eeuw gebruikte de dichter Joost van den Vondel (1587-1679) het in de vorm van ’twistzaet’ (twistzaad) en verwees daarbij naar de Griekse mythe. In zijn boek Hierusalem verwoest (1620) komt de passage voor:

“De een gaf een gewaende Godinne den twistappel als het verdiende pand van hare schoonheyd.”

En in zijn dichtwerk De bruiloft Van Den Teems lezen we het volgende:

Schoon gevlochten en uitheemsch:
Noch twee scepters, en juweelen.
Tweedraght ziet dit aen met smert,
Nu zy d’eendraght niet kan deelen.
Dat ’s een dootsteeck in haer hart.
Konze nu het twistzaet zaeien,
Eenen appel, root van gout,
Om den wapenoogst te maeien.

De ’twistappel’ van schilder Karel Appel

De kunstenaar Karel Appel (1921-2006) gaf de term twistappel een nieuwe lading. In opdracht van de gemeente Amsterdam voltooide hij in maart 1949 de wandschildering ‘Vragende kinderen’ gemaakt voor in de kantine van het stadhuis. Ambtenaren vonden deze afbeelding maar niets – het schilderij verbeeldde hongerige Duitse kinderen kort na de oorlog – en dekten de ‘barbaarse schildering’ af met een voorzetwand. Ze wilden tijdens hun lunch niet herinnerd worden aan de Tweede Wereldoorlog. Pas na tien jaar kwam Appels schildering, die de bijnaam ‘De Twistappel’ kreeg, weer tevoorschijn.

Boek: Van Dale – Groot Etymologisch Woordenboek

Bronnen ▼