Utrechts Psalter – Geïllumineerd handschrift

Het Utrechts Psalter geldt als een van de meest bijzondere bewaard gebleven teksten uit de vroege Middeleeuwen. Het document, dat in de Universiteitsbibliotheek van Utrecht bewaard wordt, bevat de geïllumineerde tekst van de 150 psalmen en zestien andere liederen uit de middeleeuwse kerkgeschiedenis. Het manuscript is vervaardigd in een klooster in Frankrijk ten tijde van de Karolingers.

In oktober 2015 werd het het Utrechts Psalter opgenomen in de zogeheten Memory of the World Register for Documentary Heritage van de UNESCO. Hiermee erkende de UNESCO de unieke status van dit document als cultureel-religieus erfgoed.

Utrechts Psalter: een kostbaar middeleeuws document

Het Utrechts Psalter is een van de meest kostbare handschriften dat zich in een Nederlandse collectie bevindt. Het werk bestaat 150 psalmen en zestien andere liederen die op een voor die tijd unieke manier zijn geïllustreerd. Het boek is gemaakt in of nabij Reims, in Frankrijk, in de vroege negende eeuw (omstreeks het jaar 830). Via Engeland kwam het bijzondere manuscript uiteindelijk in de stad Utrecht, de bisschopszetel, terecht. Sinds 1716 is het Utrechts Psalter onderdeel van de collectie van de Universiteitsbibliotheek Utrecht, dat het handschrift nog steeds in zijn collectie heeft.

Wat het Psalter echt onderscheidt van andere geschriften en documenten uit de Middeleeuwen, zijn de 166 unieke pentekeningen die aangebracht zijn bij de lopende tekst van de Psalmen en Bijbelse liederen. Met name de tekenstijl van de illustraties is meer dan bijzonder te noemen, vanwege de tekenstijl. Deze kenmerkt zich als nerveus, vol van dynamiek, sterk surrealistisch en in barokke stijl. De tekeningen in het Utrechts Psalter, zo beklemtonen conservatoren van de universiteit, roept de nodige associaties op met het schilderwerk van de laatmiddeleeuwse kunstenaar Jeroen Bosch.

Het Psalter van Utrecht inspireerde talrijke soortgelijke manuscripten met psalmen die hierna uitgebracht werden. Met name in Frankrijk en Engeland is de tekenstijl uit het Utrechts Psalter nog eeuwenlang gekopieerd en nagemaakt.

Erkenning door de UNESCO in 2015

In oktober 2015 werd bekend dat het Utrechts Psalter een plaats kreeg op het Memory of the World Register van UNESCO. Op deze UNESCO-lijst staan, naast Nederlandse documenten als het WIC-archief, het VOC-archief, het originele dagboek van Anne Frank, Westerbork films en Aletta Jacobs-documenten – onder meer ook de opzet van Karl Marx’ Communistisch Manifest, diens aantekeningen bij het boek Das Kapital, een Gutenberg Bijbel en primaire muziek-annotatie van Ludwig van Beethoven.

Het Psalter van Utrecht digitaal (1996) en in stripvorm (2016)

Al in 1996 kwam er een digitale facsimile van de Psalter van Utrecht uit op cd-rom. Dit gebeurde naar aanleiding van de expositie ‘The Utrecht Psalter in Medieval Art: Picturing the psalms of David’, in het Museum Catharijnecovent te Utrecht. In 2016 maakten enkele tekenaars eigen tekeningen geïnspireerd op het Utrechts Psalter. Vanaf 30 maart dat jaar werden deze tekeningen vier weken geëxposeerd in de Domkerk in Utrecht.

Boek: Boeken over de geschiedenis van Utrecht
Lees ook: Striptekeningen van Utrechts Psalter
Verder interessant: De Codex Gigas: bijzondere satanbijbel uit de Middeleeuwen

Bronnen ▼