Inmiddels zit mijn nichtje in de achtste groep van een Curaçaose school en ze vond dat ik deze week ook daar maar een praatje moest houden. Ik zou een onoom zijn als ik het niet deed en dus stond ik deze week voor een groep kinderen te praten over wat archeologie is – of beter: over de vraag hoe we eigenlijk dingen kunnen weten over vroeger.
Ik ben begonnen met wat foto’s van de recente geschiedenis van Curaçao, zoals de opstand van 1969, en heb uitgelegd dat dit iets was wat je aan je ouders kon vragen. Ik heb verteld dat als je wat verder terugging en ook je opa en oma het niet wisten, je naar het archief kon om oude kranten en boeken te bekijken. Een foto van een boek over de slavenrebel Tula maakte duidelijk wat ik bedoelde. Toevallig had ik in Willemstad een foto gemaakt van het nationaal archief (dat hier bekendstaat als “de bruidstaart”), dus ook dat riep iets van herkenning op.
Met wat foto’s van middeleeuwse manuscripten kon ik ze nog verder naar het verleden brengen en uiteindelijk moest het dan gaan over teksten uit de tijd vóór er archieven en bibliotheken waren. Ik vertelde dat teksten toen werden geschreven in andere talen en schriftsoorten, zoals hiërogliefen. Met deze leuke webpagina had ik de naam van de school geschreven in het Egyptische schrift.
Dat je een inscriptie in een rots of een Egyptische tempel niet even in je tas kon meenemen, leidde tot grote instemming, dus ik kon een foto tonen waarop ik in Çavustepe een abklatsch aan het maken ben. Nu waren we dan eindelijk op archeologisch terrein aangekomen, en ik vertelde dat archeologie niet alleen een “bij gebrek aan beter” was voor als de oudheidkundige geen teksten heeft, maar ook kan dienen om de attitudes van zo’n tekst (allemaal geschreven door rijke blanke mannen) te corrigeren. Ik had gedacht dat dit te moeilijk zou zijn voor kinderen van twaalf, maar kreeg blikken dat ze het begrepen.
Lara Croft en Indiana Jones passeerden de revue om uit te leggen wat archeologie niet is. Dat ik tijdens mijn werk niet dagelijks met Nazi’s sta te vechten leidde tot de beoogde hilariteit, waarna ik kon vertellen wat je zoal kunt vinden. Pompeii is altijd leuk om te tonen en daarna heb ik verteld hoe je uit simpele vondsten grote dingen kunt afleiden. Dat er lamavlees is gevonden op Curaçao en dat er dus niet alleen handel maar ook zeevaart moet zijn geweest met Venezuela, leken ze goed te begrijpen. (Ik weet overigens niet of er echt lamavlees is gevonden op dit eiland, maar het doel heiligde de middelen.)
Ik heb geprobeerd uit te leggen wat een seriatie en een stratigrafie waren en hoe je een relatieve chronologie kunt opstellen – uiteraard zonder deze jargontermen te gebruiken, maar evengoed leek dit voor sommige kinderen aan de moeilijke kant te zijn. Gelukkig kon ik daarna plaatjes tonen van wat er ná een opgraving gebeurt, zoals een foto waarop ik, met een kat op schoot, vondsten zit te tekenen in de tuin van het museum te Volos.
Foto’s van een museum, een voor toeristen opengestelde opgraving, het bureau waarop ik een boek aan het schrijven ben, de website van de Curaçaose archeologisch-antropologische dienst en de cultuurhistorische waardenkaart bleken ook te worden begrepen, maar ik beken dat ik bang was dat dit te moeilijk zou zijn. Ze snapten echter wat archeologen voor de mensen deden.
Daarna kwamen er nog wat vragen: hoe lang je erover deed archeoloog te worden en wie een opgraving betaalde. Ik heb afgerond met een opmerking dat al het onderzoek vooral heeft geleerd dat mensen over de hele wereld worden gescheiden door hun verledens maar elkaar vinden in een gedeeld heden. Ik zei het iets minder deftig.
Na afloop zat ik ook zélf met een vraag, namelijk wie er eigenlijk meer plezier hadden gehad: de kinderen of ik? Dit was in elk geval leuk om te doen, zelfs al heb ik nooit een officiële archeologiebul gehaald. Maar een goede oom bluft zich daar doorheen.
Jona Lendering is historicus, webmaster van Livius.org en docent bij Livius Onderwijs. Hij publiceerde verschillende boeken en verzorgt een nieuwsbrief over de Oudheid. Zie ook zijn blog: mainzerbeobachter.com
