Achtergrondartikel bij de tentoonstelling
Marketing en spiritualiteit hebben op het eerste gezicht weinig raakvlakken. Het lijken twee gescheiden werelden. Toch ontmoetten deze elkaar begin jaren zestig in het Brabantse Megen, met een zeker voor die tijd revolutionair resultaat. Het is in 1961 dat Guus Bekooy als 23-jarige bezig is met het afronden van zijn studie ‘reclame’, een opleiding marketingcommunicatie avant-la-lettre. Een scriptie over een praktijksituatie met ‘doelgerichte communicatie’ moet nog geschreven worden.
Zijn oudste zus verblijft in die dagen in een geheel ander milieu. Zij is novice in het clarissenklooster Sint-Jozefsberg te Megen, een contemplatieve communiteit, waarbinnen de nadruk ligt op het gebed. De zusters leven grotendeels afgesloten van de buitenwereld achter muren en ’tralies’. Een klooster met het in die dagen gebruikelijke pauselijk slot in een poging om zo ‘zonder omwegen contact te vinden met God’. In Megen wordt een nieuwe, jonge abdis verkozen. Aangestoken door de nieuwe wind die onder Paus Johannes XXIII door de Nederlandse Katholieke Kerk waait, ziet zij in dat de bakens verzet moeten worden, openheid naar de buitenwereld geboden is. De abdis meent dat de afgeschermde kloosterwereld haar gezicht naar de buitenwereld moet tonen om de bijzondere plaats van een contemplatief klooster in de maatschappij te belichten en om in de toekomst levensvatbaar te blijven. Abdis en ‘reclameman in wording’ treffen elkaar en sluiten een verbond. Zij fiatteert Bekooy’s projectvoorstel dat moet uitmonden in een boek met veel foto’s en kleine blokjes tekst. Zo’n publicatie zal hopelijk de aandacht trekken van de media en zo de weg kunnen vinden naar geïnteresseerden en aspirant kloosterlingen. De abdis opent de deuren van haar convent en haar zusters, hij mag het ‘besloten hof’ vastleggen met zijn camera. Hoe bijzonder deze toestemming is, mag blijken uit het feit dat er bisschoppelijke goedkeuring voor nodig was.
Guus Bekooy schiet bijna zeshonderd foto’s. Van het verstilde kloosterleven, van monialen in gebed, van een houten, afgesleten kloostervloer, van het koorofficie. Maar ook van zusters volleyballend in de tuin of rolschaatsend door de pandgangen. Geposeerde opnamen en snapshots, die tezamen een zeer gevarieerd en stemmig beeld geven van het kloosterleven met zijn verstilde en meer luchtige kanten.
Was de mogelijkheid om dit leven zo intensief vast te leggen al bijzonder, zeker zo vernieuwend is de wijze waarop het materiaal naar de buitenwereld wordt gecommuniceerd. Een deel van de foto’s wordt gebundeld in de publicatie ‘Vrouwen in Habijt’. De introductie van dit boek bij de pers met foto’s en teksten wordt met beleid uitgestippeld. Maanden voor de verschijning van het boek is er al ruime voorpubliciteit in een zorgvuldig geselecteerd aantal landelijke en regionale dagbladen. Het in die tijd onder katholieken veel gelezen maandblad Sint Anthonius verschijnt begin 1963 met een themanummer, geheel gewijd aan de clarissen en geïllustreerd met foto’s uit Vrouwen in Habijt. Na het verschijnen van het boekje wordt aan de pers een opvallend pakketje verstuurd, met onder meer een door de abdis, zuster Leonarda, ondertekende aanbevelingsbrief, voorzien van kleine stukjes kant en habijtstof. Een stroom van publicaties, meestal voorzien van een of meer foto’s, is het resultaat. Het boek trekt grootschalige aandacht. Weinig scripties kunnen bogen op zo’n aandacht, weinig ‘marketingprojecten’ op zo’n bereik met zo weinig middelen.
De complete serie foto’s gemaakt voor het project Vrouwen in Habijt werd door het Museum voor Religieuze Kunst in 1997 verworven. Bij die gelegenheid werden een twintigtal foto’s uit de serie op groot formaat getoond, vergroot in een voor de jaren zestig kenmerkend diep en glanzend zwart-wit. Aankomende zomer zal de serie in zijn geheel worden getoond en zal een meer compleet beeld worden gegeven van een van de meest opmerkelijke ‘scripties’ uit de recente geschiedenis.
~ Museum voor Religieuze Kunst in Uden
