Herkomst van het V-teken

Op 5 en 10 mei worden vaak afbeeldingen getoond van Winston Churchill die het V-teken maakt met wijs- en middelvinger. Vroeger dachten veel mensen dat de Britse oorlogspremier dat teken had overgehouden aan de dikke sigaren die hij rookte en die precies pasten tussen deze twee vingers. Heel anders dan prins Bernhard, die dunne sigaartjes rookte die hij met wijsvinger en duim vasthield.

Het V-teken van Churchill staat voor Victory, voor overwinning op de gehate Duitsers. Hij heeft het overgenomen van Victor de Laveleye, een Belgisch parlementslid dat in oorlogstijd was belast met de Belgische uitzendingen van de BBC. Deze man spoorde zijn toehoorders in België aan om het symbool te aanvaarden als een symbool van de overwinning. De V zou ook de verbondenheid tussen Vlamingen en Walen symboliseren en die tussen België en Engeland, waar het de V van Victory werd. In België en Nederlands stond die V ook voor vrijheid.

Vanuit België is de campagne uitgebreid tot de bezette gebieden. Radio Oranje zag er in eerste instantie niets in en ontving de instructie niet met die flauwiteit mee te doen. Maar nadat de BBC het had geïntroduceerd, ging ook Nederland overstag.

In september 1940 vonden bij de BBC de eerste Franstalige uitzendingen plaats. Op 14 januari 1941 riep Laveleye allen op om de letter ‘V’ te gebruiken als teken van verzet. Tijdens de BBC uitzending zei hij dat wanneer de Duitse bezetter het teken keer op keer ziet, hij zal beseffen dat hij omsingeld is door een massa van burgers, die reikhalzend uitkijken naar het eerste moment van zwakte, naar de eerste mislukking. Binnen enkele weken begonnen er V’s te verschijnen op muren over heel België, Nederland en Noord-Frankrijk.

Dit was het begin van de V-campagne, die zich al snel over heel Europa verspreidde. Het V-teken werd wereldberoemd toen Winston Chruchill op 19 juli 1941 het teken tijdens een toespraak gebruikte.

De verwerking van het V-teken in morsetekens (kort, kort, kort, lang) deed denken aan de vijfde symfonie van Beethoven – Heet Boven, zo zeiden de jongens in die tijd – en vond het eerst plaats in een radiorede van Colonel Britton.

Al snel liet de Hilversumse Radio het voor vijanden onheilsspellende geluidsfragment horen. Britse piloten die op weg waren met bommen naar Duitsland zagen beneden op de grond enorme verlichte V’s . In België was er een wel honderd meter lang. Nederlanders stuurden anoniem aan Duitse instanties brieven met allemaal zwartgemaakte V’s erin. Met glassnijders kraste men ’s nachts V’s in de ramen van Duitse legerauto’s. In Frankrijk was er elke week een man een hele dag bezig om de V’s van de muur van een hotel te halen waarin Duitser logeerden. De V werd overal in de wereld gekalkt op Duitse en Italiaanse ambassades. In Duitsland zelf raadde een priester zijn collega’s aan de tekst van het vijfde hoofdstuk van het bijbelboek Daniel te lezen, een verhaal dat gaat over ‘writing on the wall’. Verder werden er tal van verzetsgedichten gemaakt op de V.

Hieronder een voorbeeld van zo’n gedicht. Het is gemaakt door een lid van de verzetsgroep De Watergeus en heeft als titel ‘V – Ons teeken aan Bezet Nederland’.