Ongenuanceerde Amerikaanse bemoeienis aan het einde van de twintigste eeuw heeft de afwikkeling van Joodse tegoeden in Nederland vertraagd. Dat blijkt uit het boek van NIOD-onderzoeker Regina Grüter over de geschiedenis van de afwikkeling van Joodse verzekeringstegoeden uit de Tweede Wereldoorlog.
Na de bevrijding moesten de overlevende Joden een strijd voeren voor het herstel van hun rechten en de teruggave van hun eigendommen, waaronder de verzekeringstegoeden. Het rechtsherstel verliep moeizaam en formalistisch, maar het grootste deel van de verzekeringen werd wel hersteld.
Vijftig jaar na de Tweede Wereldoorlog kwam de kwestie van het rechtsherstel van Joods bezit weer aan de orde. In Amerika was onder aanvoering van het Joods Wereldcongres, financiële toezichthouders, politici en advocaten een felle discussie ontstaan over het rechtsherstel van Holocaustslachtoffers. Waarbij bijna iedereen er vanuit ging dat er in Europa überhaupt geen rechtsherstel had plaatsgevonden. Deze discussie waaide ook over naar Nederland.
Uit het onderzoek komt naar voren dat hoewel het Centraal Joods Overleg (dat de onderhandelingen deed voor de Joodse gemeenschap) en de verzekeringsbranche verschillende uitgangspunten hadden er ook een belangrijke toenadering plaatsvond, waardoor er ruimte kwam voor overleg, onderzoek en een akkoord. In november 1999 werd de overeenkomst ondertekend.
Dit betekende niet dat de pressie vanuit de Verenigde Staten was afgelopen. Grüter beschrijft in Strijd om gerechtigheid dat het Joods Wereldcongres (WJC) ver ging in de afwijzing van het akkoord. Het WJC en de toezichthouders keerden zich tegen de verzekeraars, en het WJC verweet het CJO zich te meegaand op te stellen.
Polderakkoord
Dankzij het Nederlandse overlegmodel bedaarden de gemoederen. In een half jaar tijd lukte het dankzij een gezamenlijke inspanning tussen het Verbond van Verzekeraars, de Nederlandse overheid en het CJO om de impasse met de Amerikanen te doorbreken en onder meer een boycot tegen Nederlandse verzekeraars in de Verenigde Staten af te wenden. De strijdlustige Amerikanen accepteerden uiteindelijk het polderakkoord en spraken hun waardering uit.
Het boek van Regina Grüter, dat mede mogelijk werd gemaakt door het Verbond van Verzekeraars, beschrijft de roof en het naoorlogse rechtsherstel van de verzekeringstegoeden en gaat uitgebreid in op de confrontatie tussen de Nederlandse polderoverlegcultuur en de Amerikaanse strijdcultuur. Hiermee wordt bovenal duidelijk dat het onrecht dat de Joden is aangedaan nog altijd een open zenuw is.
~ NIOD
