De 7 of 10 tijdvakken, kenmerkende aspecten en jaartallen

De wereldgeschiedenis is onderverdeeld in verschillende tijdvakken of historische periodes: van prehistorie tot de huidige tijd. Deze tijdvakken zijn op hun beurt vaak ook weer onderverdeeld in aparte subtijdvakken. De namen en jaartallen kunnen je gemakkelijk gaan duizelen. Op deze pagina vind je daarom een duidelijk overzicht van de tijdvakken zoals die in Nederland gehanteerd worden, met daarbij de jaartallen.

In Nederland worden verschillende overzichten gehanteerd. Hieronder een beknopt overzicht.

De canon van Nederland, 50 vensters

Vaderlandse geschiedenis

Wat zijn de 7 tijdvakken in de geschiedenis?

Prehistorie (… -3500 v.Chr.)
Oude nabije oosten (3500 v.Chr. – 800 v.Chr)
Klassieke oudheid (800 v.Chr. – 476 n.C.)
Middeleeuwen (476 – 1450)
Nieuwe Tijd (1450 – 1750)
Nieuwste Tijd (1750 – 1945)
Onze tijd (1945 – …)

Wat zijn de 10 tijdvakken in de geschiedenis?

Veel gebruikt in het onderwijs

Tijd van jagers en boeren (- 3000 voor Christus)
Prehistorie

Kenmerkende aspecten

de levenswijze van jagers-verzamelaars;
het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen;
het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen.

Kernbegrippen: agrarisch, cultuur, jagers-verzamelaars, landbouwsamenleving

Tijd van Grieken en Romeinen (3000 voor Christus-500 na Christus)
Oudheid

Kenmerkende aspecten

de ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat;
de klassieke vormentaal van de Grieks-Romeinse cultuur;
de groei van het Romeinse imperium waardoor de Grieks-Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde;
de confrontatie tussen de Grieks–Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur van Noordwest-Europa;
de ontwikkeling van het jodendom en het christendom als de eerste monotheïstische godsdiensten.

Kernbegrippen: burgerschap, christendom, imperium, jodendom, klassiek, monotheïsme, politiek, stadstaat, wetenschap

Tijd van monniken en ridders (500-1000)
Vroege Middeleeuwen

Kenmerkende aspecten

de verspreiding van het christendom in geheel Europa;
het ontstaan en de verspreiding van de islam;
de vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid;
het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur.

Kernbegrippen: agrarisch-urbaan, autarkie, feodalisme, hofstelsel, horigheid, islam, zelfvoorzienend

Tijd van steden en staten (1000-1500)
Hoge en late Middeleeuwen

Kenmerkende aspecten

de opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van een agrarisch-urbane samenleving;
de opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden;
het conflict in de christelijke wereld over de vraag of de wereldlijke dan wel de geestelijke macht het primaat behoorde te hebben;
de expansie van de christelijke wereld naar buiten toe, onder andere in de vorm van de kruistochten;
het begin van staatsvorming en centralisatie.

Kernbegrippen: ambacht, centralisatie, expansie, geestelijkheid, handel, kruistochten, staatsvorming, wereldlijk

Tijd van ontdekkers en hervormers (1500-1600)
Begin Nieuwe Tijd (Renaissance, Ontdekkingsreizen, Reformatie)

Kenmerkende aspecten

het begin van de Europese overzeese expansie;
het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling;
de hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke Oudheid;
de protestantse reformatie die splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had;
het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat

Kernbegrippen: erfgoed, katholicisme, kerkhervorming, protestantisme, reformatie, renaissance, wereldbeeld

Tijd van regenten en vorsten (1600-1700)
De Gouden Eeuw

Kenmerkende aspecten

het streven van vorsten naar absolute macht;
de bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek;
wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie;
de wetenschappelijke revolutie.

Kernbegrippen: absolutisme, economie, handelskapitalisme, kapitalisme, wereldeconomie, wetenschappelijke revolutie

Tijd van pruiken en revoluties (1700-1800)
Verlichting

Kenmerkende aspecten

rationeel optimisme en ‘verlicht denken’ dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen;
voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven (verlicht absolutisme);
uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van plantagekoloniën en de daarmee verbonden transatlantische slavenhandel, en de opkomst van het abolitionisme;
de democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies over grondwetten, grondrechten en staatsburgerschap.

Kernbegrippen: abolitionisme, ancien régime, democratische revolutie, grondrechten, grondwet, plantagekolonie, rationalisme, sociale verhoudingen, staatsburger, transatlantische slavenhandel, verlicht absolutisme, verlicht denken, verlichting

Tijd van burgers en stoommachines (1800-1900)
Industrialisatie

Kenmerkende aspecten

de industriële revolutie die in de westerse wereld de basis legde voor een industriële samenleving;
discussies over de ‘sociale kwestie’;
de moderne vorm van imperialisme die verband hield met de industrialisatie;
de opkomst van emancipatiebewegingen;
voortschrijdende democratisering, met deelname van steeds meer mannen en vrouwen aan het politieke proces;
de opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen: liberalisme, nationalisme, socialisme, confessionalisme en feminisme.

Kernbegrippen: confessionalisme, democratisering, emancipatiebeweging, feminisme, imperialisme, industriële revolutie, industriële samenleving, liberalisme, modern imperialisme, nationalisme, politieke stroming, sociale kwestie, socialisme

Tijd van wereldoorlogen (1900-1950)
Eerste helft twintigste eeuw

Kenmerkende aspecten

de rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen van massaorganisatie;
het in praktijk brengen van de totalitaire ideologieën communisme en fascisme/nationaalsocialisme;
de crisis van het wereldkapitalisme;
het voeren van twee wereldoorlogen;
racisme en discriminatie die leidden tot genocide, in het bijzonder op de joden;
de Duitse bezetting van Nederland;
verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal door massavernietigingswapens en de betrokkenheid van de burgerbevolking bij oorlogvoering;
vormen van verzet tegen het West-Europese imperialisme.

Kernbegrippen: antisemitisme, bezetting, communicatiemiddelen, communisme, crisis, discriminatie, fascisme, genocide, ideologie, massaorganisatie, massavernietigingswapens, nationaal-socialisme, propaganda, racisme, totalitarisme, wereldoorlog

Tijd van televisie en computers (vanaf 1950)
Tweede helft twintigste eeuw

Kenmerkende aspecten

de verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog;
de dekolonisatie die een eind maakte aan de westerse hegemonie in de wereld;
de eenwording van Europa;
de toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren zestig van de twintigste eeuw aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen;
de ontwikkeling van pluriforme en multiculturele samenlevingen

Kernbegrippen: atoomoorlog, blokvorming, dekolonisatie, hegemonie, multiculturele samenleving, overheersing, pluriforme samenleving, sociaal-culturele verandering, wapenwedloop

Archeologische perioden:

Indeling tijdvakken op basis van de SKIB codetabel 3 periode v 1.1 2015

Prehistorie (uitleg)

tot 12 voor Christus

Steentijd, tot 2000 v.Chr.
- Paleolithicum (tot 8800 v.Chr)
- Mesolithicum (8800 – 5300 v.Chr)
- Neolithicum (5300 – 2000 v.Chr)

Bronstijd, 2000 – 800 v.Chr.
- Vroege bronstijd (2000 – 1800 v.Chr)
- Midden-bronstijd (1800 – 1100 v.Chr)
- Late bronstijd (1100 – 800 v.Chr)

IJzertijd, 800 – 12 v.Chr.
- Vroege ijzertijd (800 – 500 v.Chr)
- Midden-ijzertijd (500 – 250 v.Chr)
- Late ijzertijd (250 – 12 v.Chr)

Handige artikelen:

Protohistorie

12 voor Christus – 450 na Christus

Romeinse tijd, 12 v.Chr. – 450 n.Chr.
- Vroeg romeinse tijd (12 v.Chr. – 70 n.Chr)
- Midden romeinse tijd (70 – 270 n.Chr)
- Laat romeinse tijd (270 – 450 n.Chr)

Historie

450 – 1945 na Christus

Middeleeuwen, 450 – 1500 n.Chr.
- Vroege Middeleeuwen (450 – 1050 n.Chr)
- Late Middeleeuwen (1050 – 1500 n.Chr)
Verder lezen: Hoe lang duurden de Middeleeuwen?