Augusto Pinochet (1915-2006) – Chileens dictator

De Chileens generaal en dictator Augusto Pinochet kwam in 1973 na een staatsgreep aan de macht. Overleed in 2006 zonder ooit voor de tijdens zijn bewind begane misdaden te zijn veroordeeld.

Augusto José Ramon Pinochet wordt in 1915 geboren als zoon van een handelaar. Als hij op zijn vijftiende van school wordt gestuurd, meldt hij zich aan bij het leger. Pas bij de derde sollicitatie wordt hij aangenomen. Pinochet studeert af aan de militaire academie en stijgt al snel op de militaire ladder. Omdat hij bekend staat om zijn gezagsgetrouwheid en loyaliteit benoemt de Chileens president Salvador Allende hem in 1973 als opperbevelhebber van het Chileense leger.

Pinochet trouwt in 1943 met Lucía Hiriart Rodríguez, de dochter van een voormalig lid van het Chileense parlement. Samen krijgen ze twee zoons en drie dochters.

Staatsgreep 1973

Chili zit begin jaren zeventig midden in een zware economische, sociale en politieke crisis. Het land wordt platgelegd door stakingen en er dreigt een burgeroorlog. De Verenigde Staten zijn bovendien bang dat de socialistische Allende het gevreesde communisme naar Zuid-Amerika brengt. De CIA steunt daarom een staatsgreep van het Chileense leger, nog geen maand na Pinochets benoeming tot opperbevelhebber van het leger.

Volgens Augusto Pinochet leidde hij de coup, volgens andere militairen sloot hij zich een paar dagen voor de coup bij hen aan. President Allende komt bij de gewelddadige staatsgreep om het leven. Volgens sommige politicologen was dat geweld onontkoombaar, vanwege de diepgewortelde democratie die Chili al sinds het begin van de twintigste eeuw was.

Aanvankelijk wordt de macht overgenomen door de militaire junta bestaande uit Pinochet (leger), José Toribio Merino (marine), Gustavo Leigh (luchtmacht) en César Mendoza (politie), maar Pinochet trekt al snel alle macht naar zich toe en benoemt zichzelf in 1974 tot president.

Bewind van Augusto Pinochet

Vrijwel direct na de coup wordt een grote groep linkse oppositieleden en hun aanhangers opgepakt. Een legereenheid die bekend staat als de ‘Karavaan des doods’ trekt door Chili en martelt en vermoordt zo’n 75 aanhangers van Allende. In totaal worden tijdens Pinochets bewind ongeveer drieduizend mensen vermoord, 130.000 opgepakt en tienduizenden gemarteld. Het beruchtste martelcentrum in Santiago is Villa Grimaldi waarin de Chileense geheime dienst duizenden gevangenen vasthoudt en martelt. Eén van die gevangenen is overigens Michelle Bachalet, die in 2006 werd gekozen tot president van Chili.

Een grote groep politieke vluchtelingen zoekt een toevluchtsoord in Argentinië. De rechtse dictators van Latijns-Amerika hebben echter een pact tegen het linkse bolwerk gesloten: Operation Condor. In navolging van die overeenkomst worden de linkse vluchtelingen alsnog vervolgd in Argentinië, een van de ondertekenaars van het pact.

Augusto Pinochet wil in 1980 de grondwet van Chili aanscherpen. Als president krijgt hij dan meer macht en hij wil de ambtstermijn verlengen tot acht jaar. Na acht jaar mogen de burgers kiezen of een president langer mag blijven zitten of niet. Hij schrijft een referendum uit over zijn nieuwe grondwet, dat door bijna zeventig procent van de burgers wordt goedgekeurd. Bij het referendum wordt naar alle waarschijnlijkheid gefraudeerd.

Economische wederopstanding

In tegenstelling tot zijn socialistische voorganger Allende gooit Pinochet de Chileense markt open en komt er een vrije markteconomie die wordt aangestuurd door de Chicago Boys, een groep van ongeveer vijfentwintig Chileense economen die in Amerika hebben gestudeerd. Met name dankzij deze mannen komt de economie van Chili tot bloei en worden de sociale voorzieningen weer hersteld.

Ondanks dat in Chili talloze criticasters van het bewind ‘verdwijnen’, blijven de banden tussen Pinochet en het buitenland goed. Chili wordt een trouwe bondgenoot van de Verenigde Staten en ook de banden met andere landen in Zuid-Amerika zijn goed. Tot het uitbreken van de Falklandoorlog in 1982. Bij deze oorlog tussen Argentinië en het Verenigd Koninkrijk over de Falklandeilanden, steunt Chili het Verenigd Koninkrijk actief. Dit tot ongenoegen van Argentinië en andere Zuid-Amerikaanse landen.

Terwijl Pinochets leger met harde hand de strijd aangaat met guerrillatroepen die opduiken in de bergen, bevordert de president zichzelf tot de hoogste militaire rang: kapitein-generaal. Omdat door de economische groei het verschil tussen arm en rijk ook groter wordt, organiseren oppositieleden en vakbonden vanaf 1983 steeds meer demonstraties en stakingen tegen het Pinochet-regime. De ‘opstand’ wordt met harde hand neergeslagen. In 1986 overleeft Pinochet een moordaanslag, waarbij vijf van zijn lijfwachten omkomen.

Terugtrekking

Eind jaren tachtig organiseert Augusto Pinochet onder grote internationale druk een referendum, waarin de Chileense bevolking aangeeft terug te willen naar een democratie. Pinochet treedt daarom in 1990 af. Wel stelt hij veilig dat hij en zijn militaire officieren voor de rest van hun leven onschendbaar zijn en niet mogen worden vervolgd. Ook blijft hij tot 1998 opperbevelhebber van het leger, zodat hij nog lange tijd grote politieke invloed heeft in Chili.

Vervolging

Als Pinochet in 1998 Londen bezoekt, wordt hij onder huisarrest geplaatst, omdat er een internationaal arrestatiebevel is uitgevaardigd door een Spaanse rechter. Na zestien maanden besluit Groot-Brittannië hem echter niet uit te leveren aan Spanje, omdat hij te ziek zou zijn. Pinochet vertrekt weer naar Chili. De druk om hem ter verantwoording te roepen voor zijn daden wordt wel steeds groter en ook in Chili zelf worden verschillende rechtszaken aangespannen, waardoor Pinochet minder bewegingsvrijheid krijgt. In 2004 krijgt hij een beroerte en volgens zijn aanhangers is hij dan sowieso te ziek om voor het gerecht te verschijnen. Als in 2006 Pinochets immuniteit wordt opgeheven, waardoor hij alsnog berecht kan worden voor zijn misdaden, is het te laat. Op 10 december 2006 overlijdt hij na een hartaanval.

Vanwege zijn omstreden rol in Chili krijgt Pinochet geen staatsbegrafenis, maar wordt hij wel met militaire eer begraven.

Redder of wrede dictator?

Ondanks de onderdrukking van grote groepen mensen tijdens zijn bewind, is Pinochet onder sommige Chilenen nog altijd populair. Zelfs zijn politieke tegenstanders hebben respect voor het feit dat Pinochet Chili tot een van de welvarendste en economische sterkste land van Zuid-Amerika maakte. Hoewel hij de meest stabiele democratie van Zuid-Amerika om zeep hielp, stelde hij uit eigen beweging in 1990 de democratie weer in. Hij is echter vooral de Chileense geschiedenisboeken ingegaan als de man onder wiens bewind duizenden mensen werden vermoord en gemarteld. Hoewel hij daar officieel nooit spijt voor betuigde, had hij volgens zijn dochter wel spijt van de ‘excessen’ die volgens hem met name plaatsvonden aan het begin van zijn bewind. Volgens Pinochet was dat echter nodig om van Chili een welvarend land te maken. Dat laatste is in ieder geval gelukt.