Autonome Republiekjes

Zal de Krim bij Oekraïne blijven of roepen etnische Russen daar met Russische steun een eigen republiek uit? Dat laatste valt zeker niet uit te sluiten. Honderd jaar geleden werd in Zuid-Albanië de Autonome Republiek Noord-Epirus uitgeroepen. Etnische Grieken wilden niet worden bestuurd door Albanezen. Nederlandse militairen die in Albanië een gendarmerie moesten opbouwen, kregen het er zwaar mee.

De grenzen van de eind 1912 ontstane nieuwe staat Albanië waren vastgesteld door een internationale commissie. De commissie bestond uit vertegenwoordigers van de zes grote Europese rijken. Griekenland wilde echter de hele regio Epiros inlijven en dus ook het noorden. Eerder had Servië een flink stuk van het Albanese woongebied gekregen, waaronder Kosovo. Tegenwoordig is dat een onafhankelijk ministaatje, nadat het zich in 1999 met militaire steun van de NAVO van Servië afsplitste.

Noord-Epiros

Het is voor een op gebiedsuitbreiding gericht land makkelijk als er een ontevreden, verwante etnische groep woonachtig is in het beoogde gebied. In het zuiden van Albanië woonden veel etnische Grieken. Ze waren daar echter niet de enige bewoners. Er woonden vooral Albanezen, Roma en Koetzo-Vlachen.

Griekse nationalisten onder leiding van de Griekse oud-minister Georgios Christakis-Zographos begonnen een onafhankelijkheidsbeweging. Op 28 februari 1914 riepen ze in de stad Gjirokastër de Autonome Republiek Noord-Epirus uit. Erg spontaan was het allemaal niet, want op de achtergrond werden ze geleid door Athene. De gewapende vleugel van de beweging bestond dan ook hoofdzakelijk uit goed bewapende Griekse soldaten, voor wie de lokale Albanezen geen partij waren.

Niet erkende staatjes

Ook Rusland heeft een historie van het ondersteunen van onafhankelijkheidsbewegingen in etnisch diverse grensgebieden. Dat doen ze vooral om zwakke pro-Europese buurlanden te ondermijnen. Vooral het in 1991 onafhankelijk geworden Georgië heeft onder deze tactiek te lijden. Na de onafhankelijkheid van het land riepen de etnische Abchazen met steun van Moskou een eigen republiek uit. De Georgiërs werden etnisch weggezuiverd. In 2008 deden de Zuid-Ossetiërs hetzelfde, waardoor Georgië zelf een ministaatje begint te worden.

Ook aan de westgrens van Oekraïne bevindt zich zo’n landje: Transnistrië. Het is een internationaal niet-erkend ministaatje dat zich met Russische militaire steun in 1991 afsplitste van Moldavië en zich officieel de Pridnestrovische Moldavische Republiek noemt. Het wordt geregeerd door vader en zoon Smirnov die het land besturen als een persoonlijk vorstendom. Een in het staatje gelegerde Russische legereenheid voorkomt dat Moldavië het weer inlijft. Ook voor Oekraïne is de Russische legerbasis daar een punt van zorg.

Opdeling

Maar in maart 1914 moesten Nederlandse officieren het dus gaan opnemen tegen Noord-Epirotische separatisten. Van hun oorspronkelijke taak om een gendarmerie op te bouwen zou weinig terecht komen (lees ook Vechtmissie Albanië). Ze werden aan Albanese zijde aanvoerders in een oorlog tussen het zwakke Albanië en de facto het Griekse leger. Toen de Eerste Wereldoorlog uitbrak, probeerden Servië, Italië en Griekenland het neutrale Albanië op te delen. Na de Eerste Wereldoorlog werd onder Amerikaanse druk Albanië weer hersteld en werd ook Noord-Epirus opnieuw Albanees.

Meer over de strijd van de Nederlandse militairen in Albanië kunt u lezen in Vechtmissie.

~ Edwin Ruis
In zijn boek Spionnennest 1914-1918 gaat Edwin Ruis in op de rol die Nederland speelde als het grootste spionagecentrum van Eerste Wereldoorlog.