Beeld voor verzetsheldin Truus Wijsmuller-Meijer

In april wordt in Alkmaar een beeld onthuld voor de Nederlandse verzetsvrouw Truus Wijsmuller-Meijer. Kort voor het begin van de Tweede Wereldoorlog redde zij het leven van tienduizend Joodse kinderen door hen vanuit nazi-Duitsland op boten naar het vrije Groot-Brittannië te zetten.

De Historische Vereniging Alkmaar vond het tijd om de belangrijke verzetsvrouw te eren. In samenwerking met de gemeente Alkmaar is een beeld ontworpen. Truus Wijsmuller-Meijer is in brons vereeuwigd en wordt in het monument omringd door achtentwintig kinderen. Het standbeeld is gemaakt in bronsgieterij Steylaert in Waardenburg.

Joodse kinderen

De beroemde verzetsvrouw werd in 1896 geboren in Alkmaar onder de naam Geertruida Meijer. Haar ouders leerden haar al op jonge leeftijd dat het belangrijk was om te zien naar sociaal zwakkeren. Op haar zeventiende verhuisde Truus met haar ouders naar Amsterdam, waar ze een baan vond in het bankwezen. In 1922 trouwde ze met Joop Wijsmuller, hoofdkassier van De Javasche Bank. Uit het huwelijk werden kwamen geen kinderen voort. Om toch actief te blijven besloot Truus Wijsmuller zich daarom in te gaan zetten voor allerlei maatschappelijke instellingen. Al snel bouwde ze een groot netwerk op.

Kort na de machtsovername van Adolf Hitler in Duitsland (1933) werd Wijsmuller gevraagd zich in te zetten voor het Comité voor Joodse Vluchtelingen. Nadat Nederland de grenzen sloot voor Joodse vluchtelingen hoorde ze over Joodse kinderen die alleen zouden rondzwerven in het grensgebied. Vanaf dat moment smokkelde Wijsmuller geregeld Joodse kinderen naar Nederland. Die werden vervolgens ondergebracht bij het zogeheten Kindercomité dat zorgde voor plaatsing bij Joodse pleegouders of opname in tehuizen.

Adolf Eichmann

Het eerste grote Kindertransport dat door de Nederlandse werd georganiseerd vond plaats in 1938, vanuit Oostenrijk. De Britse regering had zich eerder bereid verklaard tienduizend Joodse kinderen uit nazi-Duitsland en Oostenrijk op te nemen. Wijsmuller reisde daarop naar Wenen waar ze contact opnam met Adolf Eichmann, de man die namens de nazi’s belast was met het oplossen van het ‘Joden-probleem’. Eichmann was verbaasd over het verzoek van Wijsmuller om Joodse kinderen over te brengen naar Groot-Brittannië en liet bij wijze van een soort ‘grap’ weten dat ze direct zeshonderd kinderen mee kon krijgen. Lukte het haar om die binnen twee dagen (een andere bron rept van vijf dagen) het land uit te krijgen, dan zou ze daarna tienduizend kinderen mogen overbrengen.

Wijsmuller wist in heel korte tijd vervoer, verblijfsvergunningen en onderdak voor de kinderen te organiseren. Twee dagen later was het eerste Kindertransport voltooid. De Nederlandse organiseerde hierna nog vele transporten en bracht ook kinderen uit Tsjechië en Polen in veiligheid. De kinderen reisden meestal per trein naar Hoek van Holland waar ze op de boot naar Groot-Brittannië stapten. In het Digitaal Vrouwenlexicon lezen we over Wijsmuller:

“Vaak wachtte ze haar vluchtelingetjes op bij grensstation Emmerik, waar ze hen met haar opgeheven paraplu instrueerde. Door Duitse gezagdragers recht in de ogen te kijken, soms te paaien of af te bekken bracht ze haar ‘kudde’ altijd veilig over de grens. Met het uitbreken van de oorlog op 3 september 1939 kwam er een einde aan deze kindertransporten. Tot op dat moment hadden Wijsmuller en de haren 9300 kinderen via Nederland naar Engeland weten te krijgen.”

Politiek

Enkele jaren na de oorlog werd Wijsmuller met voorkeurstemmen namens de VVD in de gemeenteraad van Amsterdam verkozen. Ze bleef gemeenteraadslid tot 1966. In 1957 was ze een van de oprichters van de Anne Frank Stichting. Over haar verzetswerk sprak ze niet vaak. Na lang aandringen liet ze in 1962 haar verhaal optekenen in het boek ‘Geen tijd voor tranen’. Ze zei daarin onder meer:

“Mijn aandeel in het redden van mensen was niet zo belangrijk. Ik deed mijn werk niet in de oorlog. Het was nog voor de oorlog. Ik was nooit echt in gevaar.” (…) “En wat ik heb gedaan was niet genoeg. Het waren maar zo een tienduizend kinderen. Hoeveel miljoenen zijn er daarna niet omgekomen?”

In 1965 werd bij een Amsterdams sanatorium een borstbeeld van de verzetsvrouw geplaatst. In 1976 sloot dit sanatorium de deuren en verhuisde het beeld naar de woning van Wijsmuller. Na haar dood in 1978 kreeg het een plek op het Amsterdamse Bachplein. In 2011 is een planetoïde naar de Nederlandse verzetsheldin vernoemd: 15296 Tantetruus.

Truus’ Children

Zondag, tijdens Internationale Vrouwendag, werd in Amsterdam al een documentairefilm gepresenteerd over het werk van de verzetsvrouw. In de film, getiteld Truus’ Children, komen overlevenden van de Kindertransporten aan het woord. Eind dit jaar wordt de film uitgezonden op NPO2.

En begin dit jaar verscheen het boek De laatste trein naar vrijheid van de Amerikaanse schrijfster Meg Waite Clayton, waarin wordt beschreven hoe Truus Wijsmuller het eerste Kindertransport organiseerde.

Boek: Het verhaal van Truus Wijsmuller, de oorlogsheldin die duizenden Joodse kinderen redde

Bronnen ▼