In het najaar van 1944 trok het Rode Leger Oost-Pruisen binnen en leverde daarmee voor het eerst in drie jaar tijd strijd op Duitse bodem. In hun opmars bereikten ze op 21 oktober Nemmersdorf, een strategisch gelegen dorp aan de oevers van de rivier Agrappa. Daar liep het behoorlijk mis en richtten ze er een bloedbad aan onder de inwoners.
Een kijk op wat er gebeurde
Twee dagen daarna wist de Wehrmacht de controle over het dorp te herwinnen en ontdekte er de gruwelijkheden die de Sovjetsoldaten hadden aangericht. Joseph Goebbels, de Duitse minister van propaganda, organiseerde nog dezelfde dag een onderzoekscommissie met waarnemers uit Zwitserland en andere neutrale landen om de slachtpartij wereldkundig te maken. Het nieuws over de brutale moordpartij werd door het naziregime in bioscoopjournaals en kranten gretig aangewend om de Duitse bevolking te waarschuwen dat een overgave aan de Sovjets onvermijdelijk een vreselijke dood inhield en men beter tot de laatste man kon vechten. Later onderzoek toonde echter aan dat het aantal doden in Nemmersdorf door de nazipropaganda fel was aangedikt, hoewel in 1946 de voormalige Stafchef van het vierde Duitse Legerkorps, generaal Erich Dethleffsen (1904-1980), voor een Amerikaanse rechtbank het volgende verklaarde:
“Wann im Oktober 1944 Russische Einheiten Nemmersdorf hatte erobert, folterten sie die Zivilisten, speziell genagelt sie sie zu Stalltüren und erschossen sie dann. Eine grosse Anzahl von Frauen wurden vergewaltigt und dann erschossen. Wahrend dieses Massaker, schossen die Russischen soldaten auch einige füntzig Französische Kriegsgefangene.”
– Vrij vertaald: “Toen in oktober 1944 Russische eenheden Nemmersdorf innamen, folterden zij de inwoners door hen aan de staldeuren te nagelen en ze daarna dood te schieten. Een groot aantal vrouwen werd verkracht en vervolgens eveneens doodgeschoten. Tijdens dit bloedbad schoten Russische soldaten ook een vijftigtal Franse krijgsgevangenen dood.”
De ware toedracht en het precieze aantal doden die er in het dorp vielen blijft tot op heden een twistpunt. Wel zijn de meeste historici het erover eens dat men met zekerheid kan spreken over een door de Sovjets begane oorlogsmisdaad. Het gebeuren in Nemmersdorf zou trouwens, zoals verderop in de tekst zal blijken, verregaande gevolgen hebben.
De Slag om Köningsberg
Ondertussen waren na een bijna drie maand durende belegering de Sovjetroepen in de vroege ochtend van 6 april 1945 tot de aanval overgegaan. Gedurende drie dagen wisten de Duitse troepen stand te houden, maar de negende april werd het duidelijk dat verder vechten geen zin meer had en besloot de Duitse bevelhebber, generaal Otto Lasch (1893-1971), zich aan de Russen over te geven. De stad was na afloop van de Slag bijna totaal verwoest en beide zijden hadden enorme verliezen geleden. Aan Duitse kant waren om en bij de veertigduizend soldaten gesneuveld terwijl het dodenaantal bij de Sovjets opliep tot meer dan zestigduizend. De overgebleven Duitse troepen werden gevangen genomen en gedeporteerd naar werkkampen waar de meesten het leven lieten. Otto Lasch werd door de Sovjets als oorlogsmisdadiger veroordeeld tot twintig jaar heropvoedingskamp in een goelag maar kwam uiteindelijk in 1955 vrij.
Het verdere verhaal
Na het einde van de oorlog werd aan Duitsland in 1946 de soevereiniteit over Oost-Pruisen ontnomen en werd het gebied opgedeeld tussen Polen en de Sovjet-Unie. Nemmersdorf dat in de Russische invloedssfeer kwam te liggen werd door de Sovjets herdoopt tot Majakovskoye net als Köningsberg dat sinds die tijd Kaliningrad wordt genoemd.
Overzicht van boeken over de Tweede Wereldoorlog
