De Friese adel van de late middeleeuwen opereerde in een niet-feodaal gebied dat lange tijd geen landsheer kende. Hadden de leden, hoofdelingen genaamd, zich uit de boerenstand omhooggewerkt of vormden ze vanouds een gesloten stand? En hoe zat het met hun vermogen?
Honderdduizend Joden vervulden in de Eerste Wereldoorlog militaire dienst in het Duitse leger, hoewel dit al tijdens de oorlog werd ontkend door rechts-radicale antisemieten in wier wereldbeeld Joden slechts oorlogsprofiteurs en lijntrekkers konden zijn.
Brazilië in 1817. De Oostenrijkse aartshertogin Leopoldine trouwt in Rio de Janeiro met Pedro, de kroonprins van Portugal. De verbintenis opent ook de deuren voor een grote Oostenrijkse wetenschappelijke expeditie naar Brazilië.
Het kan niemand ontgaan: in 2022 ligt het rampjaar 1672 alweer 350 jaar achter ons. Zo’n jubileum vraagt om manifestaties, tentoonstellingen, boeken, maar leidt ook tot enige borstklopperij en zelfverwijten. Niet elke stad of streek droeg op een eervolle manier aan de gelukkige afloop bij. Musea in Deventer en Groningen leggen dan ook heel eigen accenten in hun exposities.
In 2021 bracht de Londense afdeling van de Amerikaanse uitgeverij Simon & Schuster de memoires uit van Magda Hellinger, een Slowaakse dame van joods geloof, die tijdens de Tweede Wereldoorlog twee jaar en negen maanden Auschwitz-Birkenau overleefde.
In het Verenigd Koninkrijk verrichtte de Nieuw-Zeelandse kno-arts Harold Gillies (1882-1960) tijdens de Eerste Wereldoorlog baanbrekend werk op het gebied van gezichtsreconstructies bij zwaargewonde militairen. Een vriend noemde hem in een brief daarom de ‘Facemaker’.
De afgelopen jaren waren niet al te best voor de reputatie van het koloniale leger. In het nieuws werd het KNIL vooral geassocieerd met oorlogsmisdaden en extreem geweld. Vroeger was dat wel anders. Dienstdoen in het KNIL werd aangeprezen als ‘een eervol bestaan’ voor jongemannen.
De zestiende eeuw staat bekend als de eeuw van politieke en religieuze verandering. Jos de Weerd onderzocht hoe de omwenteling van kerk en wereld werd beïnvloed door lokale gemeenschappen, en andersom.
De geschiedenis van de Perzen begint in Centraal-Azië waar ze een nomadisch bestaan leiden, voordat ze zo’n 5000 jaar geleden naar het hoogland van Iran trekken. Dan duurt het nog even voor ze dominant worden en daar oude gevestigde volken overwinnen, zoals de Meden, Elamieten en later ook de Babyloniërs en de Assyriërs.
De hervormde predikant Cornelis E. van Koetsveld richtte in 1855 in Den Haag de Idiotenschool op, de eerste school voor speciaal onderwijs. Het motto van de school was: “Genezing door opvoeding…”.
Er wordt weleens gezegd dat het de goede oude tijd was, maar klopt dat wel? Dat is de centrale vraag die de Belgische heemkundige Veerle Maebe in haar uitstekende en vlot geschreven boek beantwoordt op grond van talrijke getuigenissen en verhalen van mensen die nog actieve, persoonlijke herinneringen aan die wereld hebben.
Volgens historicus Timothy Snyder was de “geschiedenis van de vorige eeuw niet eerder zo actueel” en zijn er veel mensen die (onterecht) denken dat onze democratieën sterk genoeg zijn om ‘antidemocratische aanvallen’ te weerstaan. Wie die overtuiging heeft, voelt misschien ook niet de urgentie om zelf in actie te komen, terwijl daar wat Snyder betreft wel alle reden toe is.
In Foute vrouwen tekent Paul van de Water opmerkelijke levensverhalen op van Nederlandse en Vlaamse vrouwen die collaboreerden of op andere manieren de bezetter hielpen tijdens de Tweede Wereldoorlog.
De eigengereide Sacha Gerdes groeit in de jaren dertig op in een welvarend gezin in ’t Gooi. Haar vader, kunstschilder Ed Gerdes, ontwikkelt na de dramatische scheiding van Sacha’s moeder sympathie voor het nationaalsocialisme. Sacha wordt heen en weer geslingerd tussen de liefde voor haar vader en haar afschuw van de NSB.
Officieel is politicus/diplomaat Ide Anak Agung Gde Agung (1921-1999) in Indonesië een nationale held. Maar in haar boek over koloniaal geweld en politiek op Bali laat historica/journalist Anne-Lot Hoek de Balinese vorst met donderend geraas van zijn voetstuk vallen.
In Nederland bestaan nogal wat ‘misverstanden’ over wat zich in Indonesië afspeelde in de zogenoemde ‘bersiap-periode’ (augustus 1945 tot en met maart 1946). In het boek 'Het geluid van geweld' zetten historici Esther Captain en Onno Sinke die stuk voor stuk recht.
Van alle wereldberoemde schilderijen uit de twintigste eeuw is Guernica van Pablo Picasso uit 1937 misschien wel het verontrustends.
De gemiddelde redder was zich bewust van de hulpbehoevendheid van het slachtoffer, had de gelegenheid om te helpen en had vaak het gevoel dat hij de enige was die hulp kon of zou aanbieden.
In de prehistorie hielden mannen zich bezig met jagen. Vrouwen verzamelden bessen, kookten en zorgden voor de kinderen. Zo staat het in de lesboekjes. Maar klopt dit beeld? Een internationaal team van meer dan dertig wetenschappers twijfelt er ernstig aan.
De prachtige kaarten in het net verschenen 'Het grote kaartenboek – vijf eeuwen cartografie' zijn een lust voor het oog. Het boek is ontstaan naar een idee en onder redactie van Ron Guleij, die werkt als collectiespecialist cartografie bij het Nationaal Archief.
In de Nederlandse natuur is de menselijke hand voor de leek meestal niet direct zichtbaar, maar wel overal aanwezig. Alles wat groeit en leeft in onze bossen, heiden, duinen, graslanden en moerassen is sterk beïnvloed door menselijke activiteit, soms van recente datum en soms van eeuwen geleden.
