Daisy Bates – Ierse auteur en ontdekkingsreiziger

De Ierse journaliste en ontdekkingsreiziger Daisy Bates (1863-1951) deed in de negentiende en twintigste eeuw veel onderzoek in Australië naar de Aboriginals. Zij werd gezien als één van hen en kwam daardoor veel te weten over de tot dan toe onbekende Aboriginal-cultuur.

Zo’n eeuw na hun aankomst in Australië waren de Europese kolonisten ervan overtuigd dat de Australische ‘wilden’, de Aboriginals, binnen afzienbare tijd zouden uitsterven. Dat ze dat dachten was niet zo gek, aangezien de oorspronkelijke bewoners van Australië in grote aantallen uitstierven door ‘Europese ziektes’. Ook werden ze gezien als plaag, omdat ze de blanken bestalen nadat die die al hun grond hadden opgeëist waardoor ze niet meer op een natuurlijke manier aan eten konden komen. Aboriginals kenden namelijk – net als de indianen – het begrip grondbezit niet, waardoor de blanken ‘gratis’ grond konden krijgen. Communicatie met de ‘wilden’ was lastig en als ze ’tam’ werden gemaakt duurde het meestal maar kort voordat ze in die voor hen onbekende wereld ten onder gingen aan alcohol. In die situatie trof een Ierse vrouw Australië aan in de Victoriaanse tijd, eind negentiende eeuw.

Daisy May Bates wordt in 1863 geboren als dochter van een Victoriaanse grootgrondbezitter in Ierland (sommige bronnen meldden 1859 als geboortejaar). Haar moeder overlijdt als Bates nog heel jong is en ze wordt streng en beschermd opgevoed, eerst door haar oma en later door vrienden van haar vader.

Vertrek naar Australië

Vanwege een vlekje op haar long moet Bates op haar twintigste uitwijken naar een warmer klimaat en komt ze in Australië terecht. Daar trouwt ze met een man met wie ze nooit een hechte band zal krijgen. Mede door dat liefdeloze huwelijk krijgt ze een zenuwinzinking van de heimwee en vertrekt ze weer naar Europa. Jaren later, als ze vanaf Engeland weer met de boot naar Australië vaart leest ze de wildste verhalen over de Aboriginals in Australië. Vanwege haar journalistieke achtergrond en omdat ze iets te doen zoekt, biedt ze de Britse krant The Times aan om artikelen te schrijven over deze oorspronkelijke bewoners van Australië. Ze wil onderzoeken of al die wilde verhalen kloppen. Omdat iedereen ervan overtuigd is dat de ‘wilden’ binnen afzienbare tijd zijn uitgestorven wil Bates hun cultuur graag vastleggen voordat ze zijn verdwenen.

Onderweg naar Australië komt Bates in contact met een pater die toevallig veel weet van de Aboriginals, waardoor ze al veel voorkennis krijgt. In de buurt van Broome, in het noordwesten van Australië spoort ze een groep Aboriginals op voor haar onderzoek. Ze gaat bij hen kamperen en leert zo snel mogelijk de taal. Vervolgens beschrijft ze allerlei oeroude mythen en verhalen, om zo meer te weten te komen over de cultuur van de stam. Doordat ze op gelijke voet en oprecht geïnteresseerd met de stamleden in contact treedt, wordt ze als teruggekeerde geest beschouwd en nemen de Aboriginals haar in vertrouwen. Alles wat ze te weten komt, schrijf ze op en wordt gepubliceerd in Australische kranten. Bates krijgt van de Aboriginals de bijnaam: ‘Kabbarli’ (grootmoeder).

In dienst van de overheid

Bates’ expertise over de inheemsen wordt uiteindelijk groter dan andere antropologen en trekt ook de aandacht van de Australische overheid, die hevig in z’n maag zit met de Aboriginals. Volgens Bates hebben de Aboriginals niks meer nodig dan vrijheid en vuur, maar de overheid voelt zich verplicht om de negatieve kanten van de cultuur aan te pakken: bloedwraak en kannibalisme. Om het beleid te bepalen, wordt Bates in dienst genomen door de overheid om eerst alle informatie over de Aboriginals de bundelen. Daarna wordt ze voor tien jaar de jungle ingestuurd om meer veldwerk te verrichten. In die jaren trekt ze door de wildernis die nooit eerder door een blanke is betreden op zoek naar groepen Aboriginals om hun verhaal op te schrijven. Door Bates’ medische kennis wordt ze door de lokale medicijnmannen erg gerespecteerd. Als één van hen op sterven ligt, wordt Bates zelfs aangesteld als zijn opvolger en krijgt ze zijn ‘medicijnstaf’. Deze staf fungeert als een soort paspoort, waardoor ze bij andere stammen snel het vertrouwen krijgt.

Hoewel Bates door de inboorlingen met groot respect wordt behandeld, krijgt ze dat niet van de beroemde Britse antropoloog Alfred Radcliffe-Brown, die vrouwelijke wetenschappers maar minderwaardig vindt. Deze jonge, ambitieuze wetenschapper biedt aan haar te helpen met haar wetenschappelijk werk. In werkelijkheid publiceert hij haar artikelen echter onder zijn eigen naam en raakt hij bovendien een hoop manuscripten kwijt, waardoor Bates alles weer opnieuw moet opschrijven. Gedurende de jaren die volgen blijft de relatie tussen beiden gespannen.

Laatste jaren

Als in 1912 in Australië een nieuwe regering wordt gekozen is er niet langer geld voor Bates’ onderzoek. Bates verkoopt haar bezittingen en besluit de rest van haar leven door te brengen met haar gekleurde vrienden. Vanwege haar bekendheid geeft ze wel regelmatig lezingen waarin ze onder meer haar ongenoegen uit over de zendelingen. Volgens haar hebben die de Aboriginals niks te bieden, omdat zij de christelijke religie niet begrijpen en ze bovendien nooit als gelijken zullen worden behandeld. Hoe langer Bates in de wildernis verblijft hoe vreemder mensen haar beginnen te vinden, ook omdat ze haar kledingstijl nooit aanpast aan de tijd en ze dus halverwege de twintigste eeuw nog steeds in Victoriaans kostuum rondloopt. Bates houdt echter een hoop invloedrijke vrienden, waardoor ze gerespecteerd blijft.

Na de Tweede Wereldoorlog neemt het aantal Aboriginals voor het eerst weer toe, waardoor ze er nog steeds zijn. Nadat Daisy Bates op hoge leeftijd haar geestelijke vermogens kwijt raakt, sterft ze in 1951 op haar 87e bij een vriendin in Adelaide.

Boek: Daisy Bates – The Passing of the Aborigines