De inhuldiging van koningin Wilhelmina (1898)

Op 6 september 1898 kreeg Nederland een nieuwe vorstin: koningin Wilhelmina. De inhuldiging vond plaats in de Nieuwe Kerk in Amsterdam, onder toeziend oog van koningin Emma, die als regentes acht jaar lang het koninklijk gezag voor haar dochter had waargenomen.

Wilhelmina werd in 1880 geboren, als dochter van koning Willem III en diens meer dan veertig jaar jongere echtgenote Emma. Toen ze vier jaar was overleed Wilhelmina’s enige nog levende broer, Alexander, en werd zij officieel troonopvolgster. Vanaf dat moment werd haar opvoeding nog strenger. Emma werd aangesteld als voogd en regentes van Wilhelmina in verband met de hoge leeftijd van Willem III. In 1890 overleed de koning na een kort ziekbed. Emma werd hierna koningin-regentes en daarmee het eerste vrouwelijke staatshoofd van Nederland.

Op 31 augustus 1898 werd Wilhelmina achttien jaar en daarmee kreeg ze ook de bevoegdheid om de regering op zich te nemen. De inhuldiging van Wilhelmina als Koningin der Nederlanden vond een week na haar achttiende verjaardag plaats. Op 5 september arriveerde ze met haar moeder al in Amsterdam en maakte ze een feestelijke rondgang door de stad. De feitelijke inhuldiging vond een dag later plaats. Aan het eind van de ochtend liep de nieuwe koningin vanuit het Koninklijk Paleis op de Dam, gehuld in de beroemde hermelijnen mantel die haar grootvader koning Willem II in 1840 had gedragen, naar de Nieuwe Kerk voor de ceremoniële plechtigheid. Onderwijl luidden de klokken en klonken kanonschoten.

In de kerk legde Wilhelmina vervolgens de eed op de grondwet af en las ze haar inhuldigingsrede voor. Hierin klonk onder meer de overtuiging door dat het koningschap beschouwd moest worden als een door God gegeven opdracht.

Huilende mannen

Het Algemeen Handelsblad schreef een dag later dat de nieuwe koningin de woorden met “krachtige duidelijke stem” had uitgesproken, “nadruk leggend op elk woord” zodat alles tot in de verste hoeken van de kerk te horen was.

“Men kon een speld hooren vallen. Aangrijpend was dit oogenblik; het stokte velen in de keel, wij hebben mannen zien weenen en eere voor hen, zij schaamden zich hun tranen niet.”

Volwassenheid

De nieuwe koningin had, zoals ze zelf later schreef, in de periode voor de inhuldiging “de volwassenheid aanvaard”. In haar memoires schreef ze realistisch dat volwassenheid aanvaarden nog wel even wat anders was dan volwassen zijn:

“Volwassen doen, de regering aanvaarden, betekent nog niet: tot volle wasdom zijn gekomen. Was er enerzijds de illusie van volwassen te zijn, anderzijds was ik mij bewust van een leemte in mijn bestaan, een zeker vacuüm, dat zich heel langzaam, vakje bij vakje en beetje bij beetje, zou vullen. Wat mijn nog ontbrak, was levenservaring, levenswijsheid en een visie op de mogelijke en wenselijke ontwikkeling van Nederland in de naaste toekomst.” (92)

Wilhelm II afwezig

De plechtigheid in de Nieuwe Kerk werd bijgewoond door slechts een paar leden van andere Europese vorstenhuizen. Koningin Emma had bewust weinig vorstenhuizen uitgenodigd, naar verluidt omdat ze haar jonge dochter niet meer wilde vermoeien dan strikt noodzakelijk. In het eerste deel van de biografie van koningin Wilhelmina suggereert historicus Cees Fasseur dat mogelijk ook een rol speelde dat men niet zat te wachten op de aanwezigheid van de Duitse keizer Wilhelm II:

“Zodra de kring iets wijder werd getrokken, had men hem niet kunnen passeren en zou hij zeker hebben getracht zich op de voorgrond te dringen. Bescheidenheid was niet zijn meest in het oog springende deugd.”

Gouden Koets

Ter gelegenheid van de inhuldiging liet de stad Amsterdam een Gouden Koets voor de nieuwe koningin maken, door de Amsterdamse firma Spijker. Het was eigenlijk de bedoeling het rijtuig op de dag van de inhuldiging aan de vorstin te schenken, maar Wilhelmina wilde die dag geen geschenken aannemen. Daarom werd de koets een dag later geschonken. Drie jaar later werd het rijtuig voor het eerst gebruikt, op de huwelijksdag van koningin Wilhelmina en prins Hendrik.

Aansluitend aan de inhuldiging kwam Wilhelmina met de stoet de Amsterdamse kerk uit. Circusdirecteur Oscar Carré maakte hiervan een filmopname, die hij later in zijn circus vertoonde. De beelden behoren tot de oudste filmbeelden van Nederland.

Kamerleden

Bij de inhuldiging van een nieuwe koning of koningin is het gebruikelijk dat de leden van de Eerste en Tweede Kamer een eed afleggen, waarin men onder meer belooft de rechten van het koningschap te zullen handhaven. Het is een soort hernieuwing van de eed of belofte die de Kamerleden bij hun installatie als Kamerlid aflegden. Bij de inhuldiging van koningin Wilhelmina legden veertien Kamerleden de eed niet af. Onder hen ook de latere premier Abraham Kuyper. Die was überhaupt niet aanwezig in de Nieuwe Kerk. Wilhelmina verdacht de beroemde politicus er later van een calvinistische republikein te zijn.

Memoires van koningin Wilhelmina: Eenzaam maar niet alleen

Bronnen ▼