In mijn boek De Mythe van 1918 (1) heb ik uitvoerig stilgestaan bij de vraag in hoeverre de Verenigde Staten in de periode 1914-1917 uitvoering hebben gegeven aan hun neutraliteitsverplichtingen ten aanzien van de oorlogvoerenden. Ik kwam daarbij tot de conclusie dat die neutraliteit slechts schijn is geweest en dat de Amerikaanse president Wilson al in een vroeg stadium had besloten zijn land aan de zijde van de geallieerden de oorlog in te voeren en wel op een tijdstip dat het Amerikaanse volk daarvoor rijp was.
Wilson, die zijn herverkiezing nu in gevaar zag komen stelde zijn plannen uit, draaide om als een blad aan de boom en ging zijn herverkiezingscampagne voeren onder het motto “He kept us out of war”. (3) Dat was kennelijk wat het Amerikaanse volk wenste want de President won de verkiezingen glansrijk en trad aan voor een nieuwe regeerperiode van vier jaar.
Dat betekende echter niet dat hij zijn voornemen om Amerika aan de zijde van de geallieerden aan de oorlog te laten deelnemen ook definitief had opgegeven en de tijd was hem daarbij behulpzaam.
De enorme leningen die Amerika, eerst via particuliere banken maar al snel met garantie van de overheid verstrekte aan de geallieerden en de daardoor snelle groei van de oorlogsindustrie, maakte dat de geallieerden steeds afhankelijker werden van Amerikaans geld en Amerikaanse goederen. De handel tussen Groot-Brittannië en de Verenigde Staten nam een grote vlucht, wat betekende dat de Amerikaanse economie enorm groeide. Zodanig zelfs dat dit land zich een terugval eigenlijk niet meer kon en wilde veroorloven. Met andere woorden: de economische groei en de daardoor toenemende welvaart en vooral ook de daaruit voortvloeiende vermindering van de werkloosheid maakten dat de regering steeds meer ging toegeven aan de druk vanuit de industrie en de grote financiële instellingen om op de ingeslagen weg verder te gaan. De economische en financiële belangen werden daardoor een zeer belangrijke factor in de wijze waarop Amerika zijn neutraliteitsverplichtingen naleefde.
Volgens internationale wetgeving moest een neutraal land de oorlogvoerenden op gelijke wijze te behandelen. Een voorkeursbehandeling van één van de partijen was daarbij natuurlijk uit den boze. Uit de handelsstatistieken blijkt echter zonneklaar dat al spoedig van die ‘gelijke behandeling’ geen sprake meer was. (4)
Het is duidelijk dat de Verenigde Staten zich al vanaf het begin van de oorlog niet aan de verplichtingen hielden en – mede gedreven door de financiële belangen van het land – al spoedig overgingen tot het geven van actieve steun aan de geallieerden.
In dit verband is het interessant te zien dat niet iedereen in Amerika het met deze gang van zaken eens was. Dat blijkt onder andere uit redevoeringen in het Congres van een tweetal Amerikaanse senatoren toen daar de oorlogsresolutie van president Wilson behandeld werd. Senator George W. Norris richtte zich als eerste met een felle rede tot de president. (5) Ik citeer:
Het is dan ook noodzakelijk om na te gaan waarom we thans in de positie zijn van waaruit wij zo’n gruwelijke beslissing moeten nemen en de vraag is gerechtvaardigd of we onze verplichtingen, als neutraal land wel steeds naar behoren zijn nagekomen.
Men behoeft geen historicus te zijn om te erkennen dat Groot-Brittannië en Duitsland beide, sinds het begin van de oorlog in een groot aantal gevallen de rechten van neutrale landen en neutrale schepen op zee en dus ook onze rechten, op de meest flagrante wijze geschonden hebben.
De president heeft het Congres verzocht om Duitsland de oorlog te verklaren, omdat de Duitse regering een aantal “oorlogszones” heeft ingesteld waarin het, door gebruik te maken van onderzeeboten zonder enige waarschuwing vooraf Amerikaanse schepen tot zinken kan brengen. Daarbij zijn, zoals we weten inmiddels Amerikaanse slachtoffers gevallen. De reden die de president hier opgeeft roept vele vragen en op behoeft daardoor nadere oriëntatie.
Wij moeten toch in alle eerlijkheid vaststellen dat het niet Duitsland maar Groot-Brittannië is geweest dat, als eerste, deze “oorlogszones” heeft ingesteld. Al op 4 november 1914 maakte de Britse regering deze onwettige maatregel bekend. De beslissing gold voor de gehele Noordzee en werd al de volgende dag van kracht.
De Duitsers reageerden 3 maanden later, op 4 februari 1915. Ook Duitsland kondigde toen een oorlogszone af en verklaarde dat deze maatregel, die de Noordzee en de wateren rond de Britse eilanden betrof, een antwoord was op de, onwettige, Britse maatregel en dat het niets anders overbleef dan zich daartegen te verdedigen. De Duitse maatregel zou op 18 februari 1915 van kracht zou worden.
Opvallend en pijnlijk daarbij echter is dat wij dit protest met betrekking tot Duitsland steeds met kracht hebben gehandhaafd terwijl wij, tegelijkertijd, de onwettige maatregel van Groot-Brittannië hebben geaccepteerd.
Is onze regering haar plichten als neutrale natie wel adequaat nagekomen en heeft ze haar rechten als neutrale natie wel voldoende verdedigd? Waren er geen andere mogelijkheden om te voorkomen dat onze rechten werden geschonden toen we werden geconfronteerd met deze buitengewoon ernstige en onwettige maatregelen van beide oorlogvoerende landen? Ondanks dat er toch voldoende alternatieven waren moet het antwoord daarop, helaas, negatief luiden.
Zoals ik al stelde, we hadden kunnen weigeren ons neer te leggen bij het instellen van deze oorlogszones en we hadden beide landen de oorlog kunnen verklaren voor deze schending van internationale wetten en van onze wettelijke rechten als neutrale natie. Technisch gezien hadden we, mogelijk, het recht om de maatregel van het ene land te negeren en de maatregel van het andere land te accepteren maar dat zou dan automatisch betekenen dat we dan niet langer meer neutraal waren.
Ook hadden we de maatregelen van beide landen kunnen veroordelen als zijnde illegaal doch, ze als een voldongen feit kunnen accepteren. Daarmee zouden we onze positie als neutraal land gehandhaafd hebben echter zonder onze rechten officieel op te geven.
Ten slotte hadden we een embargo kunnen uitspreken voor het verschepen vanuit Amerikaanse havens van alle goederen naar havens van de beide landen zolang die landen doorgingen met het handhaven van hun onwettige oorlogszones. Daarmee zouden we ze hebben gedwongen hun maatregelen in te trekken, immers, deden zij dat niet dan zouden ze de oorlog niet lang hebben kunnen volhouden.
Het is mijn volste overtuiging dat, indien we deze laatste keus hadden gemaakt de oorlogszones geen lang leven zouden zijn beschoren. Groot-Brittannië zou dan al snel – om de stroom van goederen die vanuit Amerika naar haar werden vervoerd weer op gang te brengen – gedwongen geweest zijn mijnen uit de Noordzee te halen. Echter, zodra de Britse mijnen zouden zijn verdwenen en dus de Duitse Noordzeehavens weer bereikbaar voor Amerikaanse schepen, zou Duitsland wel verplicht zijn geweest de onderzeebootoorlog te staken om Amerikaanse schepen voor de levering van goederen, die ook dat land hard nodig heeft, te kunnen toelaten in deze havens.
Er zijn landgenoten die van mening zijn dat we het aan de menselijkheid (ja, of mensheid??) verplicht zijn aan deze oorlog te gaan meedoen. Maar de vele voorbeelden van wreedheden en onmenselijkheid die ze als argument naar voren brengen komen niet alleen van Duitse zijde maar we vinden ze aan beide kanten. Velen echter worden in hun oordeel beïnvloed door persoonlijke gevoelens of eigenbelang. Het is mijn overtuiging dat, als we vanaf het begin van de oorlog de meest strikte neutraliteit in acht genomen hadden het zeer onwaarschijnlijk zou zijn geweest dat we nu voor de cruciale beslissing zouden staan om aan deze oorlog te gaan deelnemen.
Natuurlijk hebben we het recht onze neutraliteit op elk gewenst moment op te geven. We hadden zelfs het recht om de Britse oorlogszone te accepteren en die van de Duitsers te veroordelen. Maar op het moment dat we daartoe besloten, mochten we ons niet meer neutraal noemen.
Helaas zijn er landgenoten die helemaal niet willen dat we neutraal blijven. Vele van hen laten zich daarbij leiden door eigenbelang, in de hoop en verwachting er beter van te worden als Amerika aan de oorlog gaat deelnemen. Er zijn ook veel eerlijke en patriottische landgenoten die, als gevolg van gebrek aan inzicht in de werkelijke situatie, eerlijk van mening zijn dat we moeten gaan deelnemen aan de oorlog en zich achter de president scharen die eenzelfde mening heeft.
Maar ik ben ervan overtuigd dat deze landgenoten een grote fout maken en dat ze zich hebben laten misleiden door de grote financiële instellingen in ons land die een direct belang hebben bij deelname aan de oorlog. De Verenigde Staten van Amerika hebben inmiddels honderden miljoenen dollars aan de geallieerden geleend. Hoewel de internationale wetten zulke leningen niet verbieden ben ik van mening dat dit soort enorme leningen een sfeer van eigenbelang en materialisme in ons land heeft geschapen.
Men vreest dat, als de geallieerden de oorlog zouden verliezen al deze investeringen in rook zullen opgaan. Dat zou uiteraard tot grote schade leiden en men wil natuurlijk liever forse revenuen zien. Door deze enorme leningen alsmede door de grote winsten die gemaakt worden in onze munitie-industrie – winsten die door deelname aan de oorlog alleen maar groter zullen worden – is er in ons land een pro-oorlogssfeer ontstaan die echter niet door iedereen wordt gewaardeerd. Deze oorlogssfeer wordt helaas aangewakkerd door de grote perscombinaties in ons land die, met een ongekend hevige perscampagne het Amerikaanse volk voorbereiden op oorlog.
Om duidelijk te maken waarover ik spreek citeer ik hier een uittreksel uit een brief van een lid van New York Stock Exchange aan zijn relaties:
De verwachting is gewettigd dat de beurs bij het uitbreken van de oorlog een snelle en scherpe reactie vertoont om daarna onmiddellijk te gaan stijgen zoals ook gebleken is na het uitbreken van de oorlog met Spanje in 1898. t tegen het voorBij het sluiten van vrede moet men verwachten dat de prijzen van grondstoffen opnieuw worden vastgesteld en dat er een terugval kan zijn in nieuwe activiteiten. Vredesbesprekingen duren vaak lang en dit geeft dan veel onzekerheid.
Als de Verenigde Staten echter niet aan de oorlog gaan deelnemen, mag men toch compensatie verwachten voor gederfde oorlogswinsten door het “preparedness” programma (enorme uitbreiding van de Amerikaanse land- en zeemacht) dat de regering in werking heeft gezet.”
We zien hier (aldus de senator, ,H.A.) de opinie van Wallstreet. Hier spreekt een man die een klasse vertegenwoordigt die rijk zal worden als ons land in oorlog raakt, een klasse die al miljoenen dollars aan de oorlog heeft verdiend en miljoenen dollars meer zal verdienen als we in oorlog raken.
Om de enorme oorlogswinsten in de toekomst zeker te stellen sturen we nu Amerikaanse jongens naar het front die daar hun leven mogen opofferen om een beperkt en al welgesteld deel van de Amerikaanse bevolking tot nog grotere welvaart te brengen.
De soldaat echter die zijn leven in de waagschaal moet stellen voor slechts 16 dollar per maand en daarvoor onder de meest gruwelijke omstandigheden in de loopgraven en op de slagvelden moet verblijven met een gruwelijke dood of verwonding als welhaast zekere toekomst, zal in die toenemende rijkdom niet delen, evenmin als zijn weduwe en zijn kinderen die zonder vader achterblijven.”
Aldus senator W. Norris in februari 1917 in zijn fel verzet tegen het voorstel van president Woodrow Wilson Duitsland de oorlog te verklaren.
Neutraliteitsverplichtingen
Direct na de rede van Norris nam senator Robert M. La Folette het woord. (6) Hij hield een indrukwekkende speech waarin ook hij de deelname van Amerika aan de Europese oorlog fel bekritiseerde. Ook hij toonde aan dat de Verenigde Staten zich al vanaf het begin van de oorlog niet neutraal hadden opgesteld. Nadat hij eerst de resultaten besprak van een enquête waaruit gebleken was dat negen van de tien ondervraagde Amerikanen zich tegen deelname aan de oorlog hadden uitgesproken verklaarde hij:
Hij verklaarde verder dat voor zo’n belangrijke beslissing een land als Amerika in oorlog te brengen, het eigenlijk noodzakelijk was dat de volkswil zich daarover duidelijk zou kunnen uitspreken.
De president gaat dan echter wel gemakshalve voorbij aan het feit dat ook in ons land de beslissing tot oorlog genomen wordt zonder het gehele Amerikaanse volk daarover te raadplegen of het daarvoor zijn toestemming te vragen. De beschuldiging die de president hier uit aan het adres van Duitsland zou alleen juist zijn als er in ons eigen land een volksraadpleging zou zijn gehouden, maar dat is niet het geval. Kan de president duidelijk maken wat dan het verschil is met de situatie in het, zogenaamd, autocratisch geregeerde Duitsland waar de wettige regering dezelfde beslissing nam?
De president stelt ons voor een alliantie met Groot-Brittannië aan te gaan. Hij gaat dan voorbij aan het feit dat, hoe vredelievend het Britse volk ook zijn moge, het toch geregeerd wordt door een niet door dat volk gekozen monarchie, door een niet gekozen staatshoofd, door een niet gekozen House of Lords. Een land ook met beperkt kiesrecht voor een belangrijk deel van dat volk terwijl een deel – het welgestelde – meer rechten heeft dan het andere deel. De president verzuimt ook te vermelden dat de arbeidsomstandigheden in Groot-Brittannië uitermate slecht zijn en hij maakt ook geen gewag van het feit dat grote Britse gebieden zoals India, Egypte en Ierland zuchten onder een koloniaal bewind waarbij de rechten van de lokale bevolkingen minimaal zijn. Hij geeft ook geen verklaring voor het feit dat hij kennelijk ook geen bedenkingen had tegen het autocratische bewind in Rusland dat al jaren met de geallieerden samenwerkte.
Bovendien vergeet de president dat in, bijvoorbeeld, Japan, Italië en veel andere landen die nu aan de kant van de geallieerden in de oorlog tegen Duitsland participeren, nog steeds regimes aan de macht zijn die deel uitmaken van de “oude in feite ondemocratische orde”. En, tenslotte, is het een vaststaand feit dat geen van die regeringen voor haar bevolking zoveel heeft gedaan op sociaal gebied en arbeidswetgeving als juist de Duitse regering.
Is het niet merkwaardig dat de president nu van het Duitse volk eist zich van haar regering te ontdoen als enige mogelijkheid om vrede te verkrijgen en, bovendien, met welk recht wordt deze eis gesteld? Is ons democratische systeem wel zo solide dat de president er zeker van kan zijn dat dit Congres het gehele volk vertegenwoordigt? Durft de President het aan om een volksstemming te houden over zijn oorlogsresolutie? Als we de resultaten van voornoemde enquête, waarin negen van de tien ondervraagden zich tegen oorlog uitspreken bezien, terwijl het Congres besluit om toch aan de oorlog te gaan deelnemen, wat is dan het verschil met een soortgelijke beslissing van de Duitse regering. Als we de reacties van het Duitse volk zien op het besluit van hun regering tot oorlog wordt het duidelijk dat daar toch zeker sprake is van een breed, door het volk gedragen besluit hetgeen in ons land duidelijk niet het geval is en dat ook nimmer zal zijn. Dit blijkt ook wel uit de noodzakelijk geachte, recent aangenomen wetgeving, de anti-spionagewet, het instellen van de dienstplicht en het nemen van andere militaire maatregelen waaruit wel blijkt dat de autoriteiten bevreesd zijn dat er bij ons volk te weinig draagkracht voor deze oorlog is en dat het, op vrijwillige basis nimmer de benodigde hoeveelheid manschappen bijeen zal kunnen brengen die kennelijk nodig zijn om de geallieerden te gaan helpen”.
De senator ging dan verder met te verklaren dat Amerika, als neutraal land steeds het volste recht had om voedsel naar Duitse havens te transporteren. Hij herinnerde eraan dat de Verenigde Staten, als vrije en democratische natie, gedurende hun gehele bestaan juist voor dit recht hadden gevochten. Daarbij baseerde men zich, nota bene, op de richtlijnen die door een Britse staatsman, Lord Salisbury, dienaangaande vastgelegd werden. La Folette vervolgde:
Het is Groot-Brittannië dat eenzijdig de zogenaamde ‘modificaties op het verdrag van Londen’ heeft ingevoerd en de internationaal overeengekomen lijst van contrabande tot in het absurde heeft uitgebreid, daarmee het internationaal recht wederom ernstig verkrachtend”.
La Folette wees er daarna op dat Duitsland keer op keer had toegegeven aan de Amerikaanse eisen en protesten maar dat van de kant van Groot-Brittannië elk protest totaal werd genegeerd. Erger nog, de Britten schrokken er niet voor terug Amerikaanse poststukken en goederen te confisqueren, Amerikaanse schepen in beslag te nemen en de Amerikaanse vlag te misbruiken door die op Britse schepen te voeren als die zich in de Duitse oorlogszone bevonden. Hij was van mening dat Groot-Brittannië op schandelijke wijze misbruik maakte van zijn overheersende positie op de wereldzeeën, daarmee de rechten van neutrale landen aan hun laars lappend.
La Folette bevond zich daarmee op één lijn met de voormalige Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Bryan, die al in een veel eerder stadium gewaarschuwd had dat Amerika zich niet hield aan de plichten die aan neutrale landen volgens internationale wetgeving werden gesteld. (7) Diens waarschuwing daarvoor werd hem toen niet in dank afgenomen en hij moest al spoedig daarna het veld ruimen (8) om te worden opgevolgd door Robert Lansing die ten aanzien van de handhaving van de neutraliteit door zijn land, een soepeler mening bleek te hebben. La Folette ging verder:
Dat dit niet is gebeurd is alleen maar gevolg van het feit dat we, uit eigenbelang, hun flagrante schendingen van onze neutrale rechten hebben geaccepteerd waardoor we nu, in feite niet alleen een legale maar ook een morele verantwoordelijkheid hebben voor de situatie waarin Duitsland zich nu bevindt.
Doordat we de Britse rechtsverkrachtingen hebben geaccepteerd en ontzien, hebben we actief meegewerkt aan het uithongeren van de civiele bevolking van Duitsland. Als neutrale natie hebben we daarmee onze wettelijke verplichtingen ernstig geschonden. We beschuldigen Duitsland nu van precies dezelfde onwettige acties (onderzeebootoorlog) als die welke door Groot-Brittannië worden gevoerd (mijnenoorlog) met dit belangrijke verschil echter dat we daarvoor alleen Duitsland ter verantwoording roepen en het nu zelfs de oorlog willen verklaren.”
Senator La Folette legde de hypocriete houding van de Amerikaanse president en het Amerikaanse congres messcherp bloot. Hij eindigde zijn toespraak met de volgende woorden:
We zouden nu niet moeten proberen deze blunders te verbergen achter de rook van een dreigen met oorlog en ons volk niet moeten bedriegen met hele en halve waarheden, het de werkelijkheid onthoudend waarvan het pas weet krijgt als het te laat is. Dat zou een nog grotere blunder zijn en onze nationale eer is daarmee zeker niet gediend.
Er zijn ook alternatieven. We zouden alsnog van beide landen kunnen eisen onze rechten als neutrale natie te erkennen en te respecteren en hen kunnen mededelen dat wij deze rechten van nu af aan zullen afdwingen, wat ook de consequenties daarvan zouden zijn. Een ander alternatief zou zijn om een embargo af te kondigen op alle handel naar beide oorlogvoerende landen. Zo’n embargo zou zeker tot resultaat hebben dat zij hun onwettige activiteiten wel moeten staken”.
De senator wist natuurlijk heel goed dat beide door hem genoemde alternatieven allang niet meer mogelijk waren. Hij had volstrekt gelijk toen hij aantoonde dat Amerika zich vanaf het begin van de oorlog niet neutraal had opgesteld. Opmerkelijk is dat hij zo duidelijk aantoonde dat de Verenigde Staten wel degelijk een kans hebben gehad om de oorlog op positieve wijze te beïnvloeden alleen al door beide oorlogvoerende grootmachten op gelijke wijze te behandelen.
Financiële stroppen
Het uitspreken van een embargo op de handel vanuit Amerika naar Europa zou echter veel meer invloed hebben gehad op Groot-Brittannië dan op Duitsland. Groot-Brittannië alsook Frankrijk was al in een vroeg stadium van de oorlog volstrekt afhankelijk geworden van de aanvoer van Amerikaanse goederen en van Amerikaanse financiële steun. Zonder die steun hadden die landen al in 1916 de oorlog moeten staken.
Uit de eerder genoemde rede van senator W. Norris voor het Amerikaanse Congres blijkt duidelijk het verband dat er bestond tussen de enorme Amerikaanse financiële leningen aan de geallieerden, de winsten van de Amerikaanse oorlogsindustrie en de welwillende houding van de Amerikaanse regering ten aanzien van de Britse schendingen van de Amerikaanse neutrale rechten. Dit is ongetwijfeld een van de belangrijkste redenen geweest die het Congres heeft doen besluiten om de oorlogsresolutie van president Wilson te aanvaarden en de oorlogsverklaring aan Duitsland goed te keuren. Amerika kon en wilde zich de gigantische financiële stroppen die zouden ontstaan als de geallieerden de oorlog zouden moeten opgeven, niet meer permitteren. Het was de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Bryan, die daarvoor al in een vroeg stadium van de oorlog voor had gewaarschuwd. Men sloeg deze waarschuwing bewust in de wind.
President Wilson had nog een andere reden om deel te nemen aan de oorlog. (9) Hij dacht daarmee de Amerikaanse rol in het conflict te kunnen vergroten en hoopte op die wijze de invloed van Amerika, als machtigste natie ter wereld te kunnen aanwenden om zijn ideaal, de Volkerenbond, na de oorlog te kunnen realiseren. Tegelijkertijd was hij ervan overtuigd dat hij door daadwerkelijk aan de oorlog deel te nemen en daarbij partij te worden, het vredesproces naar zijn hand kon zetten. Hij verwachtte dan een vrede te kunnen bewerkstelligen overeenkomstig zijn eerder ingediende “Veertien Puntenplan”
Deze hoop zou ijdel blijken. Van zijn idealen zou niets terechtkomen en het uiteindelijke resultaat van de Amerikaanse deelname aan de oorlog had een averechts effect. Ruim twintig jaar later zou er een nieuwe wereldoorlog uitbreken, één die, opnieuw, miljoenen slachtoffers zou kosten. Had Amerika in 1914 zijn neutraliteitsverplichtingen daadkrachtig en naar beide oorlogvoerenden consequent gehandhaafd en uitgevoerd, dan zou de wereld waarschijnlijk veel ellende gespaard zijn gebleven. Helaas, het mocht niet zo zijn. Een gemiste kans met enorme en tragische gevolgen, waaraan Amerika medeschuldig was, was het resultaat.
Zie ook: De mythe van 1918 – Hans Andriessen
- Andriessen, J.H.J., De Mythe van 1918. De werkelijkheid over de laatste honderd dagen van de Eerste Wereldoorlog.
- Heckscher,A., Woodrow Wilson, p.384‘
- Barnes,H.F., The entry of the USA into the World War, p.627
- Andriessen, J.H.J., De Mythe van 1918,
- Congr.Record no 65, 1 sess.pp 212-214, 223-236
- Ibid.
- Barnes, H.F., The entry of the USA into the World War,
Heckscher, A., Woodrow Wilson, p.366 - Ibid.
- Andriessen, J.H.J., De Mythe van 1918.
