De ‘zomerstorm’ van 1983 en andere Nederlandse stormen

In 1983 beleefde Nederland op Hemelvaartsdag de beruchtste ‘zomerstorm’ van de twintigste eeuw. Het plots opkomende noodweer eiste in enkele uren tien levens en liet een spoor van vernieling achter. Dit type storm, dat zich heel snel ontwikkelt en soms een orkaankracht bereikt, staat bekend als ‘Kanaalrat’.

Nederland werd natuurlijk al vaker getroffen door storm en noodweer, zoals de grote watersnoodramp in 1953. In de Historische kranten zijn genoeg oudere berichten te vinden.

Maart 1860 storm

Begin maart 1860 was een storm over Nederland getrokken. In Rotterdam kwam een werknemer door losgewaaide stenen om, in Den Haag doodde een omwaaiende boom een vrouw en verwondde vier mannen. Er kwamen meer meldingen van ernstige schade uit Arnhem, Harderwijk en Huissen. Deze gebeurtenissen vormden de aanleiding een telegraafverbinding tot stand te brengen tussen Den Helder, Groningen en Maastricht, zodat de plaatselijke weerstations aldaar elkaar konden waarschuwen. Aldus de ‘Binnenlandsche nieuwstijdingen’ in de Provinciale Over?sselsche en Zwolsche courant van 2 maart 1860.

Juni 1886 Zuiderzee

Een latere zomerstorm had problemen veroorzaakt bij Amsterdam. In juni 1882 ‘brak … een hevige storm … [de] duimen dikken balken der nooddeuren van de Diemendammersluis midden door …’ Met hulp van op dat moment in de buurt aanwezige werklui slaagde men erin erger te voorkomen. Maar de ‘Zuiderzee was zoo hoog, als ze nog nooit in den zomer was. De Diemerbuitenlandsche Polder staat nog altijd onder.’

Vlakbij, op Zeeburg, was ‘een groot schip op het strand’ geslagen door de storm, ‘waardoor veel schade is veroorzaakt.’ Berichten uit de Leeuwarder Courant van 23 juni 1886. Daarbij moeten we wel bedenken dat de Afsluitdijk er nog niet was. Het kon soms hevig spoken op de overigens ondiepe Zuiderzee.

Oktober 1904 schepen vermist

In oktober 1904 teisterde een storm de Nederlandse wateren. ‘Urk [toen nog een eiland] zelf telt nu reeds 4 slachtoffers van den storm’, maar van een aantal anderen die waren uitgevaren moest nog bericht komen. Maar het Nieuwsblad van het Noorden van 9 oktober 1904 moest meer triest nieuws melden: uit Goedereede kwam het bericht dat drie personen verdronken waren, en de ‘Enkhuizer Noordzeevloot heeft een verlies te betreuren van 5 menschenlevens en 2 vaartuigen.’ Ten slotte was nog een aantal schepen vermist.

Augustus 1925 Borculo verwoest

Landelijke bekendheid kreeg de ‘cycloon’ die op 10 augustus 1925 het Gelderse Borculo trof. Het Nieuwsblad van het Noorden van 11 augustus bevatte de kop ‘Noodweer Borculo verwoest’. ‘Het stadje Borculo … is tijdens een cycloon nagenoeg geheel verwoest.’ De krant sprak over ‘drie doden en 200 gewonden’. De hele regio kreeg het overigens te verduren, want ook in Hengelo, Delden en Oldenzaal richtte de storm, die een kwartier krachtig aanhield en met onweersbuien gepaard ging, flinke schade aan. ‘Het is of men een Amerikaansch verhaal leest van de verwoestingen, door een tornado aangericht.’ schreef Het Vaderland diezelfde dag.

Om de ernstig getroffen bevolking van Borculo te hulp te komen ‘moet het heele Nederlandsche volk in de bres springen.’ In afwachting van andere initiatieven stelde Het Vaderland zich ‘gaarne beschikbaar voor het in ontvangst nemen van giften’ onder vermelding van ‘Ramp Achterhoek’. De Tijd wist te melden dat van de vijfduizend inwoners ‘er ongeveer 2000 geheel dakloos zijn.’

Augustus 1930 Zuid-Hollandse cycloon

‘Cycloon boven het eiland Putten’ was een krantekop in Voorwaarts van 4 augustus 1930. Die zondagmiddag heerste er aanvankelijk een ‘onheilspellende windstilte’ voor de storm. Maar die zou in de plaatsjes Abbenbroek en Heenvliet behoorlijk huishouden, waarbij ‘vele boerderijen en tuinderijen aanzienlijke schade opliepen’. Tegelijkertijd deed zich ‘een storm … van cycloonischen aard’ voor boven Oud-Gastel, een dorp in de buurt van Roosendaal. Hier ging de storm gepaard met felle regen- en hagelbuien, berichtte het Algemeen Handelsblad van 4 augustus. In het plaatsje was het net kermis, ‘zoodat de straten vol met menschen waren.’ Van een ijscowagen ‘werd het bovenstel afgerukt’ en de eigenaar kon zich nog ‘vastgrijpen, anders was hij meegesleept.’ De cycloon trok in oostelijke richting weg en veroorzaakte op zijn route meer schade.

Juli 1936 menselijk leed en grote ravage

Op 16 juli 1936 luidde de kop van het Nieuwsblad van het Noorden ‘Hevige storm woedt boven Nederland – drie personen door omvallenden boom gedood’. Het ging om ’een onverwachte en vrij hevige storm’ die ‘in het midden en Westen des lands ernstige gevolgen had.’ In Hilversum deed zich het noodlottige ongeval met de omgewaaide boom voor, maar ‘ook de scheepvaart had duchtig van de storm te lijden’ en ‘in de Betuwe is een groote ravage aangericht.’ Uit het hele land kwamen de berichten over schade en persoonlijk letsel. De zomerstormen zijn berucht, omdat de vol in het blad staande bomen letterlijk veel wind vangen.

Tot zover deze terugblik op zo’n anderhalve eeuw storm over Nederland. Veel meer is uiteraard te vinden bij de Historische kranten.

~ Ron van der Schee (Koninklijke Bibliotheek)
Oorspronkelijk gepubliceerd op 7 mei 2013

Boek: Een canon van weergaloze winters & zinderende zomers