Op de tentoonstelling ‘Het boek van binnen’ bij Museum Meermanno Den Haag, over het maken van boeken van de vroege middeleeuwen tot nu, worden uitsluitend echte boeken getoond. Uitsluitend, op één facsimile na, maar wat voor een facsimile.
In 1808 verscheen in München Ueber die frühesten universalhistorischen Folgen der Erfindung der Buchdruckerkunst, een uitgave van Johann Christoph Freiherr von Aretin, de toenmalige directeur van de Koninklijke Bibliotheek van Beieren. Achterin deze uitgave is een facsimile te vinden van Eyn Mannung d’ cristenheit widder die durken, ook wel bekend als de Turkenkalender, gedrukt door Johann Gutenberg tussen 6 en 24 december 1454. In dit propagandapamflet worden geestelijke en wereldlijke vorsten opgeroepen de strijd tegen de Turken, die in 1453 Constantinopel hadden veroverd, op te pakken. Het is het oudste volledig bewaard vervaardigde drukwerk in de Duitse taal en is slechts in één exemplaar bekend.
Von Aretin laat het facsimile als vroegst gedateerde voorbeeld volgen op de tekst van een voordracht over de uitvinding van de boekdrukkunst die hij hield ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan van de Academie der Wissenschaften in München. Voor het vervaardigen van dit facsimile werd een relatief nieuwe techniek gebruikt, de lithografie of steendruk, in 1797 uitgevonden door de Beierse acteur Alois Senefelder. Hierbij werd het beeld direct met vette inkt of krijt op een steen opgezet; de rest van de steen werd vetafstotend gemaakt, waardoor alleen het vette beeld kon worden afgedrukt. Voor het drukken van de facsimile van de Turkenkalender vroeg Von Aretin uitvinder Senefelder zelf. Welke methoden gebruikt zijn om het unieke exemplaar over te zetten op de steen is niet bekend, maar het resultaat is bijzonder overtuigend. Deze indruk wordt versterkt door het gebruik van oud handgeschept papier en het handmatige aanbrengen van de rubricering. Het enige dat ontbreekt is de moet van de losse loden letters in het papier. Hiermee is deze uitgave in meerdere opzichten een monument van drukkunst.
De tentoonstelling ‘Het boek van binnen’ is nog tot 29 mei 2016 te zien in Museum Meermanno.
~ Rickey Tax – Museum Meermanno
Museum Meermanno in Den Haag zet op Historiek iedere maand een interessant boek uit de eigen collectie in de schijnwerpers. Er wordt wisselend aandacht besteed aan de historische en moderne (v.a. 1850) collectie van het museum. Een overzicht van al geplaatste boeken is altijd op deze pagina te vinden.
