Encycliek – Pauselijke rondzendbrief over geloofszaken

Een encycliek is een pauselijke rondzendbrief over geloofszaken of een zedelijk onderwerp. Encyclieken gelden sinds de achttiende eeuw als de meest officiële pauselijke rondzendbrieven over geloofszaken. De inhoud van dit schrijven is bedoeld voor alle katholieke gelovigen.

Over het begrip encycliek

De term is afkomstig uit het Grieks en betekent letterlijk ‘rondzendbrief’, een schrijven dat in een kring rondgaat. De encycliek als vorm van een pauselijke bul wordt ook wel zendbrief of herdersbrief genoemd. De eerste encycliek van pauselijke hand komt uit de Middeleeuwen en was geschreven door paus Martinus I (649-653).

Doorgaans zijn encyclieken opgesteld in het Latijn, waarbij de eerste drie woorden gebruikt worden als de titel van het document. Met een encycliek gebruikt de paus zijn gewone leergezag. Toch zijn encyclieken geen onfeilbare uitspraken van de paus en kan het gezag van dit pauselijk rondschrijven van een verschillend gewicht zijn, afhankelijk van de inhoud.

Instemmen met encyclieken is niet vereist voor de katholieken, maar er moet wel aan de oproep en instructie van de paus gehoorzaamd worden.

Overigens zijn niet alle encyclieken in het Latijn opgesteld, zo lezen we in een katholieke encyclopedie op kro.nl:

Pius X schreef in 1907 zijn encycliektekst in het Frans (Une fois encore) naar aanleiding van het antiklerikale beleid van de Franse regering. De encycliek Mit brennender Sorge (14 maart 1937) van Pius XI werd vanwege de nationaal-socialistische dreiging in het Duits geschreven en was in eerste instantie gericht tot de bisschoppen van het Duitse Rijk.

Rerum Novarum (1891) en Humanai Vitae (1968)

Een encycliek wordt geschreven door een paus, waarbij hij zich vaak van advies laat voorzien door het wereldepiscopaat. Sinds de ambtsperiode van Leo XIII (1810-1903) gelden encyclieken als de meest gangbare communicatievorm tussen de paus en het katholieke kerkvolk. Paus Leo XIII vaardigde liefst 85 encyclieken uit.

Een bekend voorbeeld van een pauselijke encycliek is Rerum Novarum (Over nieuwe zaken / Over de omwentelingen, 1891) van paus Leo XIII. Hierin sprak de vader aller katholieken zich uit tegen het kapitalisme, maar ook het socialisme en communisme bestreed. Vernieuwend was dat de paus vakbonden niet afkeurde.

Bekend is ook een rondzendbrief uit 1477 van paus Sixtus IV, de Romani Pontificis Provida, waarin hij over aflaten schreef. AL was dit encycliek minder gezaghebbend dan pauselijke rondzendbrieven in later tijden, met name vanaf de achttiende eeuw.

In 1928 kwam de encycliek Mortalium Animos uit, waarin paus Pius XI anglicanen en protestanten oproep tot een terugkeer naasr de moederkerk en waarin hij de pauselijke onfeilbaarheid beklemtoonde.

Een laatste voorbeeld is de encycliek Humanae vitae (Over het menselijke leven, 1968) van Paulus VI uit 1968. Hierin verbood de paus de anticonceptiepil. Dit wa echter geen dogma of geloofswaarheid, maar wel een ethisch principe die de katholieken moesten opvolgen.

Bronnen ▼